LIDY NA PIERWSZYCH STRONACH DZIENNIKÓW OGÓLNOPOLSKICH – PERSPEKTYWA GENOLOGICZNA

Abstrakt

Głównym celem artykułu było zestawienie ustaleń oraz koncepcji dotyczących lidów z ich analizą opartą na przykładach pochodzących z pierwszych stron dzienników ogólnopolskich (analizą objęłyśmy Rzeczpospolitą, Nasz Dziennik oraz Gazetę Wyborczą z listopada 2020 roku). Interesowały nas wstępne akapity głównych informacji, zapowiedzi czy komentarzy danego wydania. Ukazanie lidów w dwóch perspektywach – strukturalnej i pragmatycznej – pozwoliło zdefiniować lid jako gatunek paratekstowy, umiejscowiony zawsze na początku tekstu prasowego, wyróżniony graficznie, w sposób zamierzony przygotowany przez autora bądź przez wydawcę tekstu, kierowany do odbiorcy, na którego oddziałuje perswazyjnie. Lid ma wyraźną funkcję podwójnego powiadamiania. Jest reklamą tekstu. W badanym materiale wyróżniłyśmy dwie główne kategorie: lidy z dominantą informacyjną oraz lidy z dominantą publicystyczną. większość lidów przez nas analizowanych stanowiły te z dominantą publicystyczną (Gazeta Wyborcza – 85%, Nasz Dziennik – 75%, Rzeczpospolita – 50%). Druga część badania polegała na analizie wydań z 13 listopada 2020 roku – na pierwszych stronach trzech dzienników pojawiły się teksty dotyczące wydarzeń z 11 listo- pada 2020 roku, czyli zamieszek podczas Marszu Niepodległości w Warszawie. To pozwoliło zbadać lidy w kontekście, wchodziły one bowiem w relacje wewnątrztekstowe i multimodalne. Tytuły były ważną eskortą lidów, natomiast korpusy rozwijały treść akapitu wstępnego w poszczególnych segmentach tekstu. Tylko w Rzeczpospolitej lid prawie dosłownie został przytoczony w komentarzu. Na tych trzech wybranych pierwszych stronach można było także zaobserwować inne relacje wewnątrztekstowe: lidu ze śródtytułami, zdjęciem i jego podpisem. Aby sprawdzić umiejętność odczytania lidów z dominantą publicystyczną, przeprowadziłyśmy ankietę na grupie 219 studentów. Prezentowane lidy pozbawiłyśmy informacji dotyczącej miejsca wydania. Z przeprowadzonej analizy wynikało, że respondenci nie zawsze potrafili odczytać publicystyczny wymiar lidu, a na pierwszą stronę gazety nie wybraliby lidu silnie opiniotwórczego – tylko bardziej streszczający lub informacyjny.