Data Log
Pojęcie wolności w optyce dychotomii swoi–obcy w tekstach sowieckiego ideologicznego subdyskursu o kulturze lat 1953–1957
Kontakt: Piotr Zemszał
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 33 (2019): Socjolingwistyka
Abstrakt
Pojęcie wolności należy do kluczowych pojęć społecznych i etyczno-moralnych w rosyjskiej lingwokulturze. Jego dychotomiczna struktura przejawia się w dwóch podstawowych realizacjach: воля i свобода. Zasadniczą kwestią dla zrozumienia jego funkcjonowania w warunkach totalitarnych jest uwzględnienie realnego stosunku nadawców do kwestii wolności oraz analiza retorycznego wykorzystania tego konceptu w tekstach propagandowych i dokumentalnych. Przeanalizowany materiał pozwala stwierdzić, że tradycyjna dla rosyjskiej lingwokultury dychotomia свобода – воля uległa w ramach badanego dyskursu znaczącej reinterpretacji, która polegała w pierwszej kolejności na wyeliminowaniu drugiego z jej elementów jako konotującego brak ograniczeń i jednocześnie nacechowanego pozytywnie, a zatem, z punktu widzenia propagandy systemu, potencjalnie szkodliwego oraz aktualizacji trzech kategorii odpowiadających trzem zasadniczym zbiorowościom, o których mowa w dyskursie. Pierwszą z nich jest kategoria MY (SWOI), której odpowiada настоящая свобода, drugą – kategoria ONI (OBCY, wróg zewnętrzny, мнимая свобода), trzecią – ONI (OBCY, wróg wewnętrzny, произвол).
Słowa kluczowe
- Afiani V.Û. (red.) 2001: Apparat CK KPSS i kul'tura, 1953–1957: Dokumenty, Moskva: Rosspèn.
- Arutûnova N.D. 2003: Volâ i svoboda, [w:] Arutûnova N.D. (red.), Logičeskij analiz âzyka. Kosmos i Haos: konceptualʹnye polâ poradka i besporâdka, Moskva: Indrik, 73–99.
- Benveniste È. 1995: Slovarʹ indoevropejskih socialʹnyh terminov, t. 1, Moskva: Progress-Univers.
- Egorova O.S., Kirillova O.A. 2012: „Svoboda” i „volâ” kak klûčevye koncepty russkoj kulʹtury, Âroslavskij pedagogičeskij vestnik 4/1, 161–167.
- Fedotov G.P. 1992: Rossiâ i svoboda, [w:] Fedotov G.P., Sudʹba i grehi Rossii, t. 2, Sankt-Petersburg: Sofiâ, 276–303.
- Kataeva N.M. 2005: Volâ, [w:] Karasik V.I., Sternin I.A. (red.) Antologiâ konceptov, t. 1, Volgograd: Paradigma, 42–58.
- Lihačev D. 1981: Zametki o russkom, Moskva: Sovetskaâ Rossiâ.
- Ožegov S.I. (sost.) 1953: Slovarʹ russkogo âzyka, Moskva: Gosudarstvennoe izdatelʹstvo inostrannyh i nacionalʹnyh slovarej.
- Petrovyh Н.М. 2002: Koncepty volâ i svoboda v russkom âzykovom soznanii, Izvestiâ uralʹskogo gosudarstvennogo universiteta 24, 207–217.
- Sadowski J. 2009: Między Pałacem Rad i Pałacem Kultury. Studium kultury totalitarnej, Kraków: Libron.
- Šmelev A.D. 2002: Russkaâ âzykovaâ modelʹ mira, Moskva: Âzyki slavânskoj kulʹtury.
- Vežbicka A. 1999: Semantičeskie universalii i opisanie âzykov, Moskva: Âzyki russkoj kulʹtury.
- Zemszał P. 2017: Relacje władza — artysta w sowieckim ideologicznym subdyskursie o kulturze w latach 1953–1957, [w:] Sładkiewicz Ż, Klimkiewicz A. (red.), Perswazja językowa w różnych dyskursach, t. 1, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 187–203.
- Zemszał P. 2018a: Kultura — ideologia — metafora. Metaforyczne dychotomie związane z kategoriami SWOICH i OBCYCH w ideologicznym subdyskursie o kuturze w ZSRR w latach 1953–1957, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
- Zemszał P. 2018b: Ideologema i ideologemnoe slovo — k opredeleniû terminov, Przegląd Rusycystyczny 2(166), 150–170.
- Zlobin A.A. 2007: Svoboda i volâ: sopostavitelʹnyj aspekt harakteritiki, Vestnik VGU. Filologiâ. Žurnalistika 2, 56–59.
Referencje
Afiani V.Û. (red.) 2001: Apparat CK KPSS i kul'tura, 1953–1957: Dokumenty, Moskva: Rosspèn.
Arutûnova N.D. 2003: Volâ i svoboda, [w:] Arutûnova N.D. (red.), Logičeskij analiz âzyka. Kosmos i Haos: konceptualʹnye polâ poradka i besporâdka, Moskva: Indrik, 73–99.
Benveniste È. 1995: Slovarʹ indoevropejskih socialʹnyh terminov, t. 1, Moskva: Progress-Univers.
Egorova O.S., Kirillova O.A. 2012: „Svoboda” i „volâ” kak klûčevye koncepty russkoj kulʹtury, Âroslavskij pedagogičeskij vestnik 4/1, 161–167.
Fedotov G.P. 1992: Rossiâ i svoboda, [w:] Fedotov G.P., Sudʹba i grehi Rossii, t. 2, Sankt-Petersburg: Sofiâ, 276–303.
Kataeva N.M. 2005: Volâ, [w:] Karasik V.I., Sternin I.A. (red.) Antologiâ konceptov, t. 1, Volgograd: Paradigma, 42–58.
Lihačev D. 1981: Zametki o russkom, Moskva: Sovetskaâ Rossiâ.
Ožegov S.I. (sost.) 1953: Slovarʹ russkogo âzyka, Moskva: Gosudarstvennoe izdatelʹstvo inostrannyh i nacionalʹnyh slovarej.
Petrovyh Н.М. 2002: Koncepty volâ i svoboda v russkom âzykovom soznanii, Izvestiâ uralʹskogo gosudarstvennogo universiteta 24, 207–217.
Sadowski J. 2009: Między Pałacem Rad i Pałacem Kultury. Studium kultury totalitarnej, Kraków: Libron.
Šmelev A.D. 2002: Russkaâ âzykovaâ modelʹ mira, Moskva: Âzyki slavânskoj kulʹtury.
Vežbicka A. 1999: Semantičeskie universalii i opisanie âzykov, Moskva: Âzyki russkoj kulʹtury.
Zemszał P. 2017: Relacje władza — artysta w sowieckim ideologicznym subdyskursie o kulturze w latach 1953–1957, [w:] Sładkiewicz Ż, Klimkiewicz A. (red.), Perswazja językowa w różnych dyskursach, t. 1, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 187–203.
Zemszał P. 2018a: Kultura — ideologia — metafora. Metaforyczne dychotomie związane z kategoriami SWOICH i OBCYCH w ideologicznym subdyskursie o kuturze w ZSRR w latach 1953–1957, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Zemszał P. 2018b: Ideologema i ideologemnoe slovo — k opredeleniû terminov, Przegląd Rusycystyczny 2(166), 150–170.
Zlobin A.A. 2007: Svoboda i volâ: sopostavitelʹnyj aspekt harakteritiki, Vestnik VGU. Filologiâ. Žurnalistika 2, 56–59.