Data Log
Właściwości fonetyczne i fleksyjne języka familijnego Joachima Lelewela (na podstawie listów do najbliższych)
Kontakt: Violetta Jaros
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 33 (2019): Socjolingwistyka
Abstrakt
Przedmiotem artykułu są właściwości fonetyczne i fleksyjne języka familijnego Joachima Lelewela. Podstawę materiałową stanowi dwutomowy zbiór korespondencji pisanej z wielu miejsc pobytu historyka w różnych okresach jego życia do rodziców i rodzeństwa. Analiza łączy perspektywę socjolingwistyczną z historycznojęzykową. Prowadzono ją dwukierunkowo – wyekscerpowane zjawiska odnoszone były do zasobów współczesnego uczonemu systemu językowego polszczyzny ogólnej oraz dialektu północnokresowego i mazowieckiego. Podstawowym wyróżnikiem języka familijnego Lelewela w obrębie fonetyki i fleksji jest jego wariantywność oraz obecność elementów o nacechowaniu archaicznym i regionalnym.
Słowa kluczowe
- Bajerowa I. 1964: Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- Bajerowa I. 1986: Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 1: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfologia, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
- Bajerowa I. 1992: Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 2: Fleksja, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
- Grabias S. 1994: Język w zachowaniach społecznych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
- Handke K. 2008: Język familijny, [w:] Handke K., Socjologia języka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 75–133.
- Jaros V. 2015: Studia nad językiem i stylem pism naukowych Joachima Lelewela, Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza.
- Kieniewicz S. 1990: Joachim Lelewel, Warszawa: Książka i Wiedza.
- Kilar M. 2009: O polszczyźnie listów Szymona Dowkonta do Teodora Narbutta (na przykładzie fonetyki, fleksji i składni), LingVaria IV, 2(8), 211–225.
- Kozłowska A. 2011: O stylistycznym zróżnicowaniu idiolektu (na przykładzie tekstów Karola Wojtyły — Jana Pawła II), [w:] Sokólska U. (red.), Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 89–107.
- Kurzowa Z. 1993: Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Lewaszkiewicz T. 1976: Osobliwości leksykalne w języku Joachima Lelewela, Slavia Occidentalis 33, Warszawa, 59–74.
- Linde S.B. 1807–1814/1854–1860: Słownik języka polskiego, t. 1–6, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- Nowowiejski B. 1991: Regionalizmy kresowe (północno-wschodnie) w mowie mieszkańców Sokółki, [w:] Handke K. (red.), Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 13–22.
- Polański K. (red.) 2003: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich —Wydawnictwo.
- Siekierska K. 1974: Język W.S. Chrościńskiego. Studium mazowieckiej polszczyzny z przełomu XVII i XVIII wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- SJPDor — Doroszewski W. (red.) 1958–1969: Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Sokólska U. 1996: Głos w sprawie XVI-wiecznej polszczyzny północnokresowej, [w:] Felisiak E., Nowowiejski B. (red.), Wilno i Kresy północno-wschodnie, t. III: Polszczyzna kresowa, Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Oddział Białostocki, 93–124.
- SWil — Zdanowicz A. i in. 1861: Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno: M. Orgelbrand.
- SW — Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. 1900–1927: Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa.
- Śliwiński A. 1918, Joachim Lelewel. Zarys biograficzny lata 1786–1831, Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie.
- Trypućko J. 1955: Język Władysława Syrokomli (Ludwika Kondratowicza): przyczynek do dziejów polskiego języka literackiego w wieku XIX, t. 1, Uppsala: A.–B. Lundequistka Bokhandeln, Otto Harrassowitz.
- Turska H. 1930: Język Jana Chodźki. Przyczynek do historii języka polskiego na obszarze północno-wschodnim Rzeczypospolitej, Wilno: Nakł. Koła Polonistów Sł. U.S.B.
- Urbańczyk S. 1983: Uwagi o polszczyźnie prac Joachima Lelewela, Język Polski LXIII, 3, 170–179.
- Węgier J. 1972: Język Franciszka Bohomolca, Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
- Wolińska O. 1991: Jeszcze o socjalnych uwarunkowaniach wpływów dialektalnych na język familijny, [w:] Handke K. (red.), Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 61–77.
Referencje
Bajerowa I. 1964: Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bajerowa I. 1986: Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 1: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfologia, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Bajerowa I. 1992: Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 2: Fleksja, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Grabias S. 1994: Język w zachowaniach społecznych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Handke K. 2008: Język familijny, [w:] Handke K., Socjologia języka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 75–133.
Jaros V. 2015: Studia nad językiem i stylem pism naukowych Joachima Lelewela, Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza.
Kieniewicz S. 1990: Joachim Lelewel, Warszawa: Książka i Wiedza.
Kilar M. 2009: O polszczyźnie listów Szymona Dowkonta do Teodora Narbutta (na przykładzie fonetyki, fleksji i składni), LingVaria IV, 2(8), 211–225.
Kozłowska A. 2011: O stylistycznym zróżnicowaniu idiolektu (na przykładzie tekstów Karola Wojtyły — Jana Pawła II), [w:] Sokólska U. (red.), Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 89–107.
Kurzowa Z. 1993: Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lewaszkiewicz T. 1976: Osobliwości leksykalne w języku Joachima Lelewela, Slavia Occidentalis 33, Warszawa, 59–74.
Linde S.B. 1807–1814/1854–1860: Słownik języka polskiego, t. 1–6, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Nowowiejski B. 1991: Regionalizmy kresowe (północno-wschodnie) w mowie mieszkańców Sokółki, [w:] Handke K. (red.), Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 13–22.
Polański K. (red.) 2003: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich —Wydawnictwo.
Siekierska K. 1974: Język W.S. Chrościńskiego. Studium mazowieckiej polszczyzny z przełomu XVII i XVIII wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SJPDor — Doroszewski W. (red.) 1958–1969: Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sokólska U. 1996: Głos w sprawie XVI-wiecznej polszczyzny północnokresowej, [w:] Felisiak E., Nowowiejski B. (red.), Wilno i Kresy północno-wschodnie, t. III: Polszczyzna kresowa, Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Oddział Białostocki, 93–124.
SWil — Zdanowicz A. i in. 1861: Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno: M. Orgelbrand.
SW — Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. 1900–1927: Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa.
Śliwiński A. 1918, Joachim Lelewel. Zarys biograficzny lata 1786–1831, Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie.
Trypućko J. 1955: Język Władysława Syrokomli (Ludwika Kondratowicza): przyczynek do dziejów polskiego języka literackiego w wieku XIX, t. 1, Uppsala: A.–B. Lundequistka Bokhandeln, Otto Harrassowitz.
Turska H. 1930: Język Jana Chodźki. Przyczynek do historii języka polskiego na obszarze północno-wschodnim Rzeczypospolitej, Wilno: Nakł. Koła Polonistów Sł. U.S.B.
Urbańczyk S. 1983: Uwagi o polszczyźnie prac Joachima Lelewela, Język Polski LXIII, 3, 170–179.
Węgier J. 1972: Język Franciszka Bohomolca, Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Wolińska O. 1991: Jeszcze o socjalnych uwarunkowaniach wpływów dialektalnych na język familijny, [w:] Handke K. (red.), Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 61–77.