Numer

Tom 32 (2018): Socjolingwistyka

Moja ślóńsko rzecz. Szkic autoetnograficzny

https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.32.3
Grażyna Kubica
Uniwersytet Jagielloński, Kraków
https://orcid.org/0000-0002-3193-3634

SOCJOLINGWISTYKA, Tom 32 (2018): Socjolingwistyka

Abstrakt

Jest to tekst osobisty, relacjonujący moje własne doświadczenia związane ze śląszczyzną w jej wersji cieszyńskiej – moim językiem ojczystym, z późniejszym wypieraniem jej z mojego życia przez hegemonię polszczyzny, a następnie świadomym wracaniem do śląskiej mowy, co jest nie tylko gestem lingwistycznym, lecz także tożsamościowym i politycznym. Autoetnografię rozumiem za Carolyn Ellis jako praktykę badawczą i pisarską „łączącą to, co autobiograficzne i osobiste, z tym, co kulturowe, społeczne i polityczne” (Ellis 2004: xix), opierającą się na emocjach, introspekcji, ucieleśnieniu i wyrażającą się w różnych konwencjach literackich. W drugiej części artykułu przedstawiam także regularną analizę problematyki związanej ze śląszczyzną, odwołując się do literatury przedmiotu i współczesnych koncepcji teoretycznych. Skupiam się na kwestii performatywności języka, teorii grup wyciszonych, problemie odróżniania języków i gwar jako kwestii politycznej; proponuję ujmowanie cieszyńskiej rzeczy jako modalnej wersji śląszczyzny. Mój projekt traktuję jako „krytyczną interwencję w życie społeczne, polityczne i kulturowe” (Holman Jones 2009: 175).

Słowa kluczowe

autoetnografia antropologia języka język śląski cieszyńska wersja języka śląskiego auto-ethnography anthropology of language Silesian language Teschen variety of Silesian language
Referencje
  1. Anderson L., Glass-Coffin B. 2013: I Learn by Going. Autoethnographic Modes of Inquiry, [w:] Holman Jones S., Adams T.E., Ellis C. (eds.), Handbook of Autoethnography, London–New York: Routledge Taylor & Francis Group, 57–83.
  2. Ardener E. 1975: The „Problem” Revisited, [w:] Ardener S. (ed.), Perceiving Women, London: Dent & Sons, 1–28.
  3. Ardener S. 1975: Introduction, [w:] Ardener S. (ed.), Perceiving Women, London: Dent & Sons, vii–xxiii.
  4. Bogocz I. 2017: Kilka pokornych i przekornych uwag na temat języka, [w:] Marcol K., Kajfosz J. (red.), Językowe i kulturowe modelowanie świata. Księga dedykowana Profesorowi Karolowi Danielowi Kadłubcowi, Czeski Cieszyn: Kongres Polaków w Republice Czeskiej i Uniwersytet Śląski, 97–113.
  5. Bourdieu P. 2004: Męska dominacja, tłum. L. Kopciewicz, Warszawa: Oficyna Naukowa.
  6. Bourdieu P., Wacquant L.J.D., 2001: Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. A. Sawisz, Warszawa: Oficyna Naukowa.
  7. Burszta W. 1986: Język a kultura w myśli etnologicznej, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
  8. Czesak A. 2015: Współczesne teksty śląskie na tle procesów językotwórczych i standaryzacyjnych współczesnej słowiańszczyzny, Kraków: Księgarnia Akademicka.
  9. Eller J.D. 2009: Antropologia kulturowa. Globalne siły, lokalne światy, tłum. A. Gąsior-Niemiec, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  10. Ellis C. 2004: The ethnographic I: A methodological novel about teaching and doing autoethnography, Walnut Creek: AltaMira.
  11. Eriksen T.H. 1992: Linguistic hegemony and minority resistance, Journal of Peace Research 29, 3, 313–332.
  12. Greń Z. 2000: Śląsk Cieszyński. Dziedzictwo językowe, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
  13. Greń Z. 2004: Tradycja i współczesność w językowym i kulturowym obrazie świata na Śląsku Cieszyńskim, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
  14. Halliday M.A.K., 1976: Anti-languages, American Anthropologist 78, 570–584.
  15. Hannan K. 1996: Borders of Language and Identity in Teschen Silesia, New York: Peter Lang.
  16. Hannan K. 1999: Language and ethnicity among students in Teschen Silesia, Nationalities Papers 27, 2, 191–203.
  17. Holman Jones S. 2009: Autoetnografia. Polityka tego, co osobiste, tłum. M. Brzozowska-Brywczyńska, [w:] Denzin N.K., Lincoln Y.S. (red.), Metody badań jakościowych, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 175–218.
  18. Kacperczyk A. 2014: Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii, Przegląd Socjologii Jakościowej X, 3, 32–74.
  19. Kacperczyk A. 2017: Rozum czy emocje? O odmianach autoetnografii oraz epistemologicznych przepaściach i pomostach między nimi, Kultura i Społeczeństwo 4, 127–148.
  20. Kajfosz J. 2001: Językowy obraz świata w etnokulturze Śląska Cieszyńskiego, Czeski Cieszyn.
  21. Kamusella T. 2013: Języki i polityka w globalnej Europie, Fabryka Silesia 2(4), 47–51
  22. Kroczek P. 2004: Gwara i tożsamość: młodzi na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Kalaga W. (red.), „My som tukej”. Kilka szkiców o przestrzeniach Śląska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 91–98.
  23. Krop J. 2010: Z historii języka i piśmiennictwa polskiego na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Wronicz J. (red.), Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego, wyd. 2, Ustroń: Muzeum Ustrońskie i Galeria na Gojach, 10–24.
  24. Kubica G. 2011: Śląskość i protestantyzm. Antropologiczne studia o Śląsku Cieszyńskim, proza, fotografia, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  25. Kubica G. 2016: How “Native” Is My “Native Anthropology”? Positionality and Reception of the Anthropologist’s Work in Her Own Community – A Reflexive Account, CARGO – Journal for Cultural and Social Anthropology 1–2, 81–99.
  26. Labocha J. 2016: Zaolziańska twórczość gwarowa, Socjolingwistyka 30, 81–88.
  27. Leach E.R. 1954: Political Systems of Highland Burma, Boston: Beacon Press.
  28. Lubaś W. 2013: Studia socjolingwistyczne, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
  29. Michna E. 2014: Odrębność językowa małych grup etnicznych i jej rola w procesie walki o uznanie oraz polityce tożsamości. Analiza porównawcza sytuacji Rusinów Karpackich i Ślązaków, Studia Humanistyczne AGH 13, 3, 115–130.
  30. Mucha J. 2005: Wielokulturowość etniczna i nieetniczna, [w:] Oblicza etniczności. Studia teoretyczne i empiryczne, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 51–62.
  31. Myśliwiec M. 2013: Ślōnskŏ godka – przaśny folklor czy język regionalny?, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 15, 3, 99–120.
  32. Panic I. (red.) 2010, Dzieje Cieszyna od pradziejów do czasów współczesnych, t. 1–3, Cieszyn: Urząd Miejski.
  33. Szkaradnik K. 2008: Milka ze trześni: we sztyróch kónskach roku wierszym, Ustroń: Galeria na Gojach.
  34. Szkaradnik K. (red.) 2017: Zmieszany zapach książek i jabłek. Wybór korespondencji Jana Wantuły z lat 1899–1953, Ustroń–Katowice: Galeria na Gojach i Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  35. Szmeja M. 2017: Śląsk – bez zmian (?). Ludzie, kultura i społeczność Śląska w perspektywie postkolonialnej, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
  36. Tambor J. 2006: Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość narodowa i etniczna, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  37. Uher B. 2014: Wokół Placu Kościelnego i Kościoła Jezusowego, Cieszyn: Ośrodek Wydawniczy „Augustana”.
  38. Wronicz J. 2010a: Charakterystyka gwary cieszyńskiej, [w:] Wronicz J. (red.), Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego, wyd. 2, Ustroń: Muzeum Ustrońskie i Galeria na Gojach, 28–30.
  39. Wronicz J. 2010b: Kultura szlachecka a kultura polska w aspekcie językowym, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LXVI, 209–221.
  40. Wronicz J. 2013: Mowa Ślązaków – gwara, dialekt czy język regionalny (w związku z próbą zmiany statusu prawnego), LingVaria VIII, 1, 173–184.
  41. Wyderka B. 2012: Emancypacja dialektów, [w:] Korytkowska M., Popowska-Taborska H., Rudnik-Karwatowa Z., Siatkowski J. (red.), Językoznawstwo. Prace na XV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Mińsku 2013, Warszawa: Komitet Słowianoznawstwa PAN, 203–209.
Read More
Biografie autora nie są dostępne.
Pobierz PDF
PDF
Statystyki
Przeczytano : 225 Pobrano: 117

Downloads

Download data is not yet available.