Autoprezentacja 2.0. O sposobach (re)konstruowania wizerunku w przekazach multimodalnych – przyczynek do opisu zjawiska
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 32 (2018): Socjolingwistyka
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie sposobów wykorzystania wirtualnej przestrzeni do działań o charakterze autoprezentacyjnym oraz wskazanie na ich przykładzie mechanizmów kreowania wizerunku w medialnie zapośredniczonych przekazach multimodalnych. Zgodnie z przyjętym założeniem, działania autoprezentacyjne mają charakter gry komunikacyjnej, w której przynajmniej jeden z uczestników stara się wywrzeć pożądane wrażenie na pozostałych. Do ich opisu zastosowany został trójpłaszczyznowy model analizy, odwołujący się do koncepcji gier językowych Ludwiga Wittgensteina. Po przedstawieniu założeń teoretyczno-metodologicznych przeprowadzona została analiza fragmentów zawartości oficjalnych stron na Facebooku należących do szefowych rządu Polski i Niemiec, Beaty Szydło i Angeli Merkel. Zawężony do komunikatów językowo-obrazowych materiał badawczy poddany został oglądowi o charakterze interdyscyplinarnym, integrującym koncepcje z zakresu psychologii społecznej, nauk o komunikowaniu, socjologii i mediolingwistyki porównawczej.
Słowa kluczowe
- Agger B. 2012: Oversharing: Presentations of Self in the Internet Age, Hoboken: Taylor & amp.
- Antas J. 2007: Gesty – obrazy pojęć i schematy myśli, [w:] Tabakowska E. (red.), Ikoniczność znaku: słowo – przedmiot – obraz – gest, Kraków: Universitas, 181–212.
- Bauman Z. 2012: Sztuka życia, tłum. T. Kunz, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
- Bühler K. 2004: Teoria je̜zyka, tłum. J. Koźbiał, Kraków: Universitas.
- Czachur W. 2018: Versöhnung als multimodaler Erinnerungstext. Eine kultur- und medienlinguistische Analyse am Beispiel der deutsch-französischen und der deutsch-polnischen Beziehungen, [w:] Czachur W., Lüger H. (red.), Kollektives Gedächtnis und europäische Nachbarschaftsbilder. Beiträge aus kulturlinguistischer Perspektive, Landau: Verlag Empirische Pädagogik, 23–62.
- Flores S.E. 2017: Sfejsowani, tłum. K. Mojkowska, Warszawa: Muza.
- Fog K., Budtz C., Munch P., Blanchette S. 2011: Storytelling: narracja w reklamie i biznesie, tłum: B. Brach, J. Wasilewski, Warszawa: Saatchi.
- Fricke E. 2012: Grammatik multimodal wie Wörter und Gesten zusammenwirken, Berlin–Boston: De Gruyter.
- Goffman E. 1981: Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. H. Datner-Śpiewak, P. Śpiewak, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
- Konecki K. 2012: Studia z metodologii badań jakościowych: teoria ugruntowana, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Langacker R.W. 2009: Gramatyka kognitywna: wprowadzenie, tłum. E. Tabakowska, M. Buchta, H. Kardela, W. Kubiński i in., Kraków: Universitas.
- Leary M.R. 2001: Wywieranie wrażenia na innych: o sztuce autoprezentacji, tłum. M. Kacmajor, A. Kacmajor, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
- Leathers D.G. 2007: Komunikacja niewerbalna: zasady i zastosowania, tłum. M. Trzcińska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Michalewski K. 2009: Komunikaty mieszane, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
- Mummendey H.D. 2006: Selbstdarstellung, [w:] Bierhoff H.-W., Frey D. (red.), Handbuch der Sozialpsychologie und Kommunikationspsychologie, Göttingen: Hogrefe, 49–56.
- Okopień-Sławińska A. 1976: Relacje osobowe w literackiej komunikacji, [w:] H. Markiewicz, Problemy teorii literatury, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 29–43.
- Okopień-Sławińska A. 1977: Jak formy osobowe grają w teatrze mowy? Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 5–6, 42–77.
- Pease A., Pease B. 2017: Mowa ciała, tłum. J. Grabiak, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
- Polenz P. 1988: Deutsche Satzsemantik: Grundbegriffe des Zwischen-den-Zeilen-Lesens, Berlin–Boston: Walter de Gruyter.
- Rose G. 2010: Interpretacja materiałów wizualnych: krytyczna metodologia badań nad wizualnością, tłum. E. Klekot, Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN.
- Rosen C. 2009: Kultura narcyzmu po latach, Przegląd Polityczny 93, 54–64.
- Skowronek B. 2013: Mediolingwistyka: wprowadzenie, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
- Stöckl H. 2015: Lingwistyka mediów, tłum. J. Jarosz, R. Opiłowski, [w:] Opiłowski R., Jarosz J., Staniewski P. (red.), Lingwistyka mediów. Antologia tłumaczeń, t. 2, Wrocław–Dresden: Atut / Neisse Verlag, 23–45.
- Stöckl H. 2016a: Multimodales Verstehen – Zwischen Zeichensystemwissen und Textsortenkompetenz, [w:] Sachs-Hombach K. (red.), Verstehen und Verständigung. Intermediale, multimodale und interkulturelle Aspekte von Kommunikation und Ästhetik, Köln: Herbert von Halem, 88–112.
- Stöckl H. 2016b: Multimodalität – Semiotische und textlinguistische Grundlagen, [w:] Klug N.-M., Stöckl H. (red.), Handbuch Sprache im multimodalen Kontext, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 3–35.
- Szmajke A. 1999: Autoprezentacja: maski, pozy, miny, Olsztyn: Ursa Consulting.
- Szpunar M. 2017: Medialna widoczność jako emanacja hiperobecności, Zeszyty Prasoznawcze 60, 494–504.
- Tabakowska E. (red.) 2001: Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków: Universitas.
- Taylor J.R. 2007: Gramatyka kognitywna, tłum. M. Buchta, Ł. Wiraszka, Kraków: Universitas
- Tienken S. 2017: Wzorce językowe a analiza kulturowa: ujęcie teoretyczne i metodyczne, tłum. W. Czachur, A. Jorroch, [w:] Czachur W. (red.), Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa: antologia, 39–67.
- Vorderer P. 2015: Der mediatisierte Lebenswandel – Permanently online, permanently connected, Publizistik 60, 259–276.
- Warnke I. H. 2009: Die sprachliche Konstituierung von geteiltem Wissen und Diskursen, [w:] Felder E., Müller M. (red.), Wissen durch Sprache: Theorie, Praxis und Erkenntnisinteresse des Forschungsnetzwerkes „Sprache und Wissen”, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 113–140.
- Wittgenstein L. 2000: Dociekania filozoficzne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: PWN.
- Wojciszke B. 2009: Człowiek wśród ludzi: zarys psychologii społecznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Wołos M. 2002: Koncepcja „gry językowej” Wittgensteina w świetle badań współczesnego językoznawstwa, Kraków: Universitas.
- Załazińska A. 2007: Po co językoznawcy badania gestów, po co badaniom gestów językoznawca?, LingVaria 2, 43–52.
- Załazińska A. 2016: Obraz, słowo, gest, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Zielińska K. 2015: Tabloidy i mity. Wykorzystywanie wzorców archetypowych w narracji tabloidowej jako jeden z elementów kreowania wizerunku, [w:] Grzywka-Kolago K., Kolago L., Jędrzejewski M., Małecki R. (red.), Karły na ramionach olbrzymów? Kultura niemieckiego obszaru językowego w dialogu z tradycją, t. 1, Warszawa: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 327–339.
- Zielińska K. 2016: Druga twarz tabloidu? językowe działania autoprezentacyjne podejmowane przez dzienniki „Fakt” i „Bild-Zeitung” jako przedmiot badań mediolingwistyki porównawczej, Warszawa: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
- Zielińska K. 2018: Pamięć w wymiarze multimodalnym – strategie upamiętniania na przykładzie polskich i niemieckich zapowiedzi internetowych, [w:] Czachur W. (red.), Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 218–243.
- Zielińska K. (w druku): Auto(re)prezentacje multimodalne – o strategiach kreowania wizerunku i możliwościach ich dekodowania w komunikatach językowo-obrazowych. Wprowadzenie do metodologii, [w:] Reprezentacje świata w dyskursach (modele, obrazy, wizje), Katowice.
Referencje
Agger B. 2012: Oversharing: Presentations of Self in the Internet Age, Hoboken: Taylor & amp.
Antas J. 2007: Gesty – obrazy pojęć i schematy myśli, [w:] Tabakowska E. (red.), Ikoniczność znaku: słowo – przedmiot – obraz – gest, Kraków: Universitas, 181–212.
Bauman Z. 2012: Sztuka życia, tłum. T. Kunz, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bühler K. 2004: Teoria je̜zyka, tłum. J. Koźbiał, Kraków: Universitas.
Czachur W. 2018: Versöhnung als multimodaler Erinnerungstext. Eine kultur- und medienlinguistische Analyse am Beispiel der deutsch-französischen und der deutsch-polnischen Beziehungen, [w:] Czachur W., Lüger H. (red.), Kollektives Gedächtnis und europäische Nachbarschaftsbilder. Beiträge aus kulturlinguistischer Perspektive, Landau: Verlag Empirische Pädagogik, 23–62.
Flores S.E. 2017: Sfejsowani, tłum. K. Mojkowska, Warszawa: Muza.
Fog K., Budtz C., Munch P., Blanchette S. 2011: Storytelling: narracja w reklamie i biznesie, tłum: B. Brach, J. Wasilewski, Warszawa: Saatchi.
Fricke E. 2012: Grammatik multimodal wie Wörter und Gesten zusammenwirken, Berlin–Boston: De Gruyter.
Goffman E. 1981: Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. H. Datner-Śpiewak, P. Śpiewak, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Konecki K. 2012: Studia z metodologii badań jakościowych: teoria ugruntowana, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Langacker R.W. 2009: Gramatyka kognitywna: wprowadzenie, tłum. E. Tabakowska, M. Buchta, H. Kardela, W. Kubiński i in., Kraków: Universitas.
Leary M.R. 2001: Wywieranie wrażenia na innych: o sztuce autoprezentacji, tłum. M. Kacmajor, A. Kacmajor, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Leathers D.G. 2007: Komunikacja niewerbalna: zasady i zastosowania, tłum. M. Trzcińska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Michalewski K. 2009: Komunikaty mieszane, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Mummendey H.D. 2006: Selbstdarstellung, [w:] Bierhoff H.-W., Frey D. (red.), Handbuch der Sozialpsychologie und Kommunikationspsychologie, Göttingen: Hogrefe, 49–56.
Okopień-Sławińska A. 1976: Relacje osobowe w literackiej komunikacji, [w:] H. Markiewicz, Problemy teorii literatury, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 29–43.
Okopień-Sławińska A. 1977: Jak formy osobowe grają w teatrze mowy? Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 5–6, 42–77.
Pease A., Pease B. 2017: Mowa ciała, tłum. J. Grabiak, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Polenz P. 1988: Deutsche Satzsemantik: Grundbegriffe des Zwischen-den-Zeilen-Lesens, Berlin–Boston: Walter de Gruyter.
Rose G. 2010: Interpretacja materiałów wizualnych: krytyczna metodologia badań nad wizualnością, tłum. E. Klekot, Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN.
Rosen C. 2009: Kultura narcyzmu po latach, Przegląd Polityczny 93, 54–64.
Skowronek B. 2013: Mediolingwistyka: wprowadzenie, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Stöckl H. 2015: Lingwistyka mediów, tłum. J. Jarosz, R. Opiłowski, [w:] Opiłowski R., Jarosz J., Staniewski P. (red.), Lingwistyka mediów. Antologia tłumaczeń, t. 2, Wrocław–Dresden: Atut / Neisse Verlag, 23–45.
Stöckl H. 2016a: Multimodales Verstehen – Zwischen Zeichensystemwissen und Textsortenkompetenz, [w:] Sachs-Hombach K. (red.), Verstehen und Verständigung. Intermediale, multimodale und interkulturelle Aspekte von Kommunikation und Ästhetik, Köln: Herbert von Halem, 88–112.
Stöckl H. 2016b: Multimodalität – Semiotische und textlinguistische Grundlagen, [w:] Klug N.-M., Stöckl H. (red.), Handbuch Sprache im multimodalen Kontext, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 3–35.
Szmajke A. 1999: Autoprezentacja: maski, pozy, miny, Olsztyn: Ursa Consulting.
Szpunar M. 2017: Medialna widoczność jako emanacja hiperobecności, Zeszyty Prasoznawcze 60, 494–504.
Tabakowska E. (red.) 2001: Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków: Universitas.
Taylor J.R. 2007: Gramatyka kognitywna, tłum. M. Buchta, Ł. Wiraszka, Kraków: Universitas
Tienken S. 2017: Wzorce językowe a analiza kulturowa: ujęcie teoretyczne i metodyczne, tłum. W. Czachur, A. Jorroch, [w:] Czachur W. (red.), Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa: antologia, 39–67.
Vorderer P. 2015: Der mediatisierte Lebenswandel – Permanently online, permanently connected, Publizistik 60, 259–276.
Warnke I. H. 2009: Die sprachliche Konstituierung von geteiltem Wissen und Diskursen, [w:] Felder E., Müller M. (red.), Wissen durch Sprache: Theorie, Praxis und Erkenntnisinteresse des Forschungsnetzwerkes „Sprache und Wissen”, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 113–140.
Wittgenstein L. 2000: Dociekania filozoficzne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: PWN.
Wojciszke B. 2009: Człowiek wśród ludzi: zarys psychologii społecznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wołos M. 2002: Koncepcja „gry językowej” Wittgensteina w świetle badań współczesnego językoznawstwa, Kraków: Universitas.
Załazińska A. 2007: Po co językoznawcy badania gestów, po co badaniom gestów językoznawca?, LingVaria 2, 43–52.
Załazińska A. 2016: Obraz, słowo, gest, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zielińska K. 2015: Tabloidy i mity. Wykorzystywanie wzorców archetypowych w narracji tabloidowej jako jeden z elementów kreowania wizerunku, [w:] Grzywka-Kolago K., Kolago L., Jędrzejewski M., Małecki R. (red.), Karły na ramionach olbrzymów? Kultura niemieckiego obszaru językowego w dialogu z tradycją, t. 1, Warszawa: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 327–339.
Zielińska K. 2016: Druga twarz tabloidu? językowe działania autoprezentacyjne podejmowane przez dzienniki „Fakt” i „Bild-Zeitung” jako przedmiot badań mediolingwistyki porównawczej, Warszawa: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Zielińska K. 2018: Pamięć w wymiarze multimodalnym – strategie upamiętniania na przykładzie polskich i niemieckich zapowiedzi internetowych, [w:] Czachur W. (red.), Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 218–243.
Zielińska K. (w druku): Auto(re)prezentacje multimodalne – o strategiach kreowania wizerunku i możliwościach ich dekodowania w komunikatach językowo-obrazowych. Wprowadzenie do metodologii, [w:] Reprezentacje świata w dyskursach (modele, obrazy, wizje), Katowice.