Interakcyjny gest potakiwania w wystąpieniach publicznych
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 32 (2018): Socjolingwistyka
Abstrakt
Znak potakiwania (kiwania głową) należy do najpopularniejszych gestów w wystąpieniach publicznych. Na podstawie kilku godzin nagrań audiowizualnych z udziałem użytkowników języka polskiego wygłaszających mowy uzyskano paręset plików zawierających poszczególne typy potakiwania (według kilkunastu wzorców semantycznych). W procesie zintegrowanej analizy multimodalnej, w której znaczenie komunikatu jest sumą działania wszelkich – mniej lub bardziej świadomie zastosowanych – środków semiotycznego wyrazu (słów, mimiki, spojrzenia, gestykulacji czy intonacji), udało się wyodrębnić następujące funkcje potakiwania w większości przypadków wyraźnie skierowanego do odbiorcy: potwierdzenie, podkreślenie, powitanie, podziękowanie i autoreakcja. Najczęściej jednak gest ten towarzyszył wtrąceniom i wyliczeniom, przybierał zatem funkcje o charakterze spajającym (metajęzykowym).
Słowa kluczowe
- Antas J. 2006: Gesty – obrazy pojęć i schematy myśli, [w:] Tabakowska E. (red.), Ikoniczność znaku. Słowo – przedmiot – obraz – gest, Kraków: Universitas, 181–212.
- Antas J. 2013: Semantyczność ciała: Gesty jako znaki myślenia [CD ROM], Łódź: Primum Verbum.
- Antas J., Kraśnicka-Wilk I. 2013: Funkcje emblematów w strukturze dialogu, LingVaria 16, 2, 15–42.
- Antas J., Majewska M. 2016: W poszukiwaniu jednostki mowy: Metodologiczne refleksje w obliczu nowego rozumienia języka, Półrocznik Językoznawczy Tertium 1–2, 3–21.
- Beavin Bavelas J., Chovil N., Lawrie D.A, Wade A. 1992: Interactive gestures, Discourse Processes 15, 469–489.
- Beavin Bavelas J. 1994: Gestures as a part of speech: Methodological implications, Research on Language and Social Interaction 27(3), 201–221.
- Bonacchi S., Karpiński M. 2014: Remarks about the use of the term „multimodality”, Journal of Multimodal Communication Studies I, 1–7.
- Brożek B., Hohol M. 2015: Umysł matematyczny, Kraków: Copernicus Center Press.
- Bucher H.-J., 2011, Multimodales Verstehen oder Rezeption als Interaktion. Theoretische und empirische Grundlagen einer systematischen Analyse der Multimodalität, [w:] Diekmannshenke H., Klemm M. (red.), Bildlinguistik. Theorien – Methoden – Fallbeispiele, Berlin: Hartmut Stöckl, 123–158.
- de Waal F. 2017: Małpa w każdym z nas, Kraków: Copernicus Center Press.
- Dul R.A. 1993: Gest w wystąpieniach publicznych, [w:] Jawłowska A., Kempy M., Tarkowska E. (red.), Kulturowy wymiar przemian społecznych, Warszawa, 238–290.
- Eibl-Eibesfeldt I. 1987: Miłość i nienawiść, Warszawa: PWN.
- Ekman P., Friesen W. 1969: The Repertoire of Nonverbal Behavior: Categories, Origins, Usage and Coding, Semiotica 1(1), 49–98.
- Goffman E. 1967: Interaction ritual, Harmondsworth: Penguin Books.
- Griffin E. 2003: Podstawy komunikacji społecznej, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
- Iedema R. 2013: Multimodalna analiza dyskursu. Resemiotyzacja na potrzeby dyskursów użytkowych, [w:] Duszak A., Kowalski G. (red.), Systemowofunkcjonalna analiza dyskursu, Kraków: Universitas, 197–227.
- Jarmołowicz E. 2005: Niewerbalne elementy aktów mowy, Investigationes Linguisticae 12, 89–96.
- Jarząbek K. 2016: Słownik mowy ciała Polaków, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
- Johnson M. 2015: Znaczenie ciała. Estetyka rozumienia ludzkiego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
- Kawka M. 2016: Dyskurs multimodalny – nowa kategoria badawcza?, Zeszyty Prasoznawcze 59(2), 294–303.
- Kendon A. 2002: Some uses of the headshake, Gesture 2(2), 147–182.
- Kendon A. 2004: Gesture: Visible Action as Utterance, Cambridge: Cambridge University Press.
- Knapp M.L., Hall J.A. 2000: Komunikacja niewerbalna w interakcjach międzyludzkich, Wrocław: Astrum.
- Kraśnicka-Wilk I., Gembalczyk S. (w druku): Multimodalne TAK, LaMiCuS 2.
- Kress G. 2010: Multimodality. A social semiotic approach to contemporary communication, London–New York: Routledge.
- Maćkiewicz J. 2017: Badanie mediów multimodalnych – multimodalne badanie mediów, Studia Medioznawcze 2(69), [14.03.2018].
- Malisz Z., Karpiński M. 2010: Multimodal aspects of positive and negative responses in Polish task-oriented dialogues, Proceedings of Speech Prosody, Chicago.
- McNeill D. 1992: Hand and Mind. What Gesture Reveal about Thought, Chicago: University of Chicago Press.
- McNeill D. 2005: Gesture and Thought, Chicago, London: University of Chicago Press.
- Moroz A. 2009: Projekt strukturalnej klasyfikacji ciągów wtrąconych, Linguistica Copernicana 1(1), 157–169.
- Morris D. 1977: Manwatching: a field-guide to human behavior, London: Jonathan Cape.
- Piekot T. 2016: Mediacje semiotyczne. Słowo i obraz na usługach ideologii, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
- Poggi I. 2007: Mind, hands, face and body: A goal and belief view of multimodal communication, Berlin: Weidler.
- Poggi I., D’Errico F., Vincze L. 2010: Types of Nods. The Polysemy of a Social Signal, [7.09.2017].
- Rothenbuhler E.W. 2003: Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Schulz von Thun F. 2001: Sztuka rozmawiania 1. Analiza zaburzeń, Kraków: Wydawnictwo WAM.
- Szczepaniak A. 2010: Jeden gest – wiele znaczeń, [w:] Pajdzińska A., Tokarski R. (red.) Relatywizm w języku i kulturze, t. 26, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 183–199.
- Szczepaniak A. 2017: Gesty emblematyczne w międzykulturowej komunikacji niewerbalnej. Polsko-grecko-brytyjskie studium porównawcze i gestownik, Kalisz–Wrocław: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Uniwersytet Wrocławski, SWPS Uniwersytet Humanistyczno-Społeczny.
- Szczepaniak J. 2017: Tekst (i) obraz w lingwistycznej analizie dyskursu, Socjolingwistyka 31, 7–20.
- Turner M., Steen F. 2013: Multimodal Construction Grammar, [1.03.2018].
- Załazińska A. 2006: Niewerbalna struktura dialogu, Kraków: Universitas.
- Załazińska A. 2012: Metoda analizy środków niewerbalnych pojawiających się podczas wypowiedzi (na podstawie programu Kuba Wojewódzki), [w:] Nita A., Wasilewski J. (red.), Instrukcja obsługi tekstów: Metody retoryki, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 253–269.
Referencje
Antas J. 2006: Gesty – obrazy pojęć i schematy myśli, [w:] Tabakowska E. (red.), Ikoniczność znaku. Słowo – przedmiot – obraz – gest, Kraków: Universitas, 181–212.
Antas J. 2013: Semantyczność ciała: Gesty jako znaki myślenia [CD ROM], Łódź: Primum Verbum.
Antas J., Kraśnicka-Wilk I. 2013: Funkcje emblematów w strukturze dialogu, LingVaria 16, 2, 15–42.
Antas J., Majewska M. 2016: W poszukiwaniu jednostki mowy: Metodologiczne refleksje w obliczu nowego rozumienia języka, Półrocznik Językoznawczy Tertium 1–2, 3–21.
Beavin Bavelas J., Chovil N., Lawrie D.A, Wade A. 1992: Interactive gestures, Discourse Processes 15, 469–489.
Beavin Bavelas J. 1994: Gestures as a part of speech: Methodological implications, Research on Language and Social Interaction 27(3), 201–221.
Bonacchi S., Karpiński M. 2014: Remarks about the use of the term „multimodality”, Journal of Multimodal Communication Studies I, 1–7.
Brożek B., Hohol M. 2015: Umysł matematyczny, Kraków: Copernicus Center Press.
Bucher H.-J., 2011, Multimodales Verstehen oder Rezeption als Interaktion. Theoretische und empirische Grundlagen einer systematischen Analyse der Multimodalität, [w:] Diekmannshenke H., Klemm M. (red.), Bildlinguistik. Theorien – Methoden – Fallbeispiele, Berlin: Hartmut Stöckl, 123–158.
de Waal F. 2017: Małpa w każdym z nas, Kraków: Copernicus Center Press.
Dul R.A. 1993: Gest w wystąpieniach publicznych, [w:] Jawłowska A., Kempy M., Tarkowska E. (red.), Kulturowy wymiar przemian społecznych, Warszawa, 238–290.
Eibl-Eibesfeldt I. 1987: Miłość i nienawiść, Warszawa: PWN.
Ekman P., Friesen W. 1969: The Repertoire of Nonverbal Behavior: Categories, Origins, Usage and Coding, Semiotica 1(1), 49–98.
Goffman E. 1967: Interaction ritual, Harmondsworth: Penguin Books.
Griffin E. 2003: Podstawy komunikacji społecznej, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Iedema R. 2013: Multimodalna analiza dyskursu. Resemiotyzacja na potrzeby dyskursów użytkowych, [w:] Duszak A., Kowalski G. (red.), Systemowofunkcjonalna analiza dyskursu, Kraków: Universitas, 197–227.
Jarmołowicz E. 2005: Niewerbalne elementy aktów mowy, Investigationes Linguisticae 12, 89–96.
Jarząbek K. 2016: Słownik mowy ciała Polaków, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Johnson M. 2015: Znaczenie ciała. Estetyka rozumienia ludzkiego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kawka M. 2016: Dyskurs multimodalny – nowa kategoria badawcza?, Zeszyty Prasoznawcze 59(2), 294–303.
Kendon A. 2002: Some uses of the headshake, Gesture 2(2), 147–182.
Kendon A. 2004: Gesture: Visible Action as Utterance, Cambridge: Cambridge University Press.
Knapp M.L., Hall J.A. 2000: Komunikacja niewerbalna w interakcjach międzyludzkich, Wrocław: Astrum.
Kraśnicka-Wilk I., Gembalczyk S. (w druku): Multimodalne TAK, LaMiCuS 2.
Kress G. 2010: Multimodality. A social semiotic approach to contemporary communication, London–New York: Routledge.
Maćkiewicz J. 2017: Badanie mediów multimodalnych – multimodalne badanie mediów, Studia Medioznawcze 2(69), [14.03.2018].
Malisz Z., Karpiński M. 2010: Multimodal aspects of positive and negative responses in Polish task-oriented dialogues, Proceedings of Speech Prosody, Chicago.
McNeill D. 1992: Hand and Mind. What Gesture Reveal about Thought, Chicago: University of Chicago Press.
McNeill D. 2005: Gesture and Thought, Chicago, London: University of Chicago Press.
Moroz A. 2009: Projekt strukturalnej klasyfikacji ciągów wtrąconych, Linguistica Copernicana 1(1), 157–169.
Morris D. 1977: Manwatching: a field-guide to human behavior, London: Jonathan Cape.
Piekot T. 2016: Mediacje semiotyczne. Słowo i obraz na usługach ideologii, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
Poggi I. 2007: Mind, hands, face and body: A goal and belief view of multimodal communication, Berlin: Weidler.
Poggi I., D’Errico F., Vincze L. 2010: Types of Nods. The Polysemy of a Social Signal, [7.09.2017].
Rothenbuhler E.W. 2003: Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Schulz von Thun F. 2001: Sztuka rozmawiania 1. Analiza zaburzeń, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Szczepaniak A. 2010: Jeden gest – wiele znaczeń, [w:] Pajdzińska A., Tokarski R. (red.) Relatywizm w języku i kulturze, t. 26, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 183–199.
Szczepaniak A. 2017: Gesty emblematyczne w międzykulturowej komunikacji niewerbalnej. Polsko-grecko-brytyjskie studium porównawcze i gestownik, Kalisz–Wrocław: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Uniwersytet Wrocławski, SWPS Uniwersytet Humanistyczno-Społeczny.
Szczepaniak J. 2017: Tekst (i) obraz w lingwistycznej analizie dyskursu, Socjolingwistyka 31, 7–20.
Turner M., Steen F. 2013: Multimodal Construction Grammar, [1.03.2018].
Załazińska A. 2006: Niewerbalna struktura dialogu, Kraków: Universitas.
Załazińska A. 2012: Metoda analizy środków niewerbalnych pojawiających się podczas wypowiedzi (na podstawie programu Kuba Wojewódzki), [w:] Nita A., Wasilewski J. (red.), Instrukcja obsługi tekstów: Metody retoryki, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 253–269.