Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
O hierarchii zawodów i funkcji społecznych w inskrypcjach nagrobnych raz jeszcze
Kontakt: Agnieszka Szczaus
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 38 Nr 1 (2024): Socjolingwistyka
Abstrakt
Informacje o wykonywanym zawodzie lub pełnionych funkcjach społecznych są nieobligatoryjnym, ale często przywoływanym elementem w inskrypcjach nagrobnych, gdyż, jak podkreślają badacze, zapewniają zmarłemu szacunek i poważanie nawet po śmierci. Celem artykułu jest porównanie hierarchii zawodów odtworzonej przez badaczy na podstawie inskrypcji pochodzących z Zakopanego i Podhala, Pomorza Zachodniego oraz Lubelszczyzny i Wołynia.
Analiza porównawcza wykazała, że znaczna część zawodów i funkcji jest identyczna dla inskrypcji pochodzących ze wszystkich wymienionych obszarów (np. artysta malarz, nauczyciel, lekarz, uczeń), niektóre zaś typowe tylko dla określonego terenu. Na przykład typowe tylko dla inskrypcji pochodzących z Podhala są określenia ludzi gór (np. przewodnik tatrzański, ratownik TOPR, himalaista, alpinista), typowe dla Pomorza Zachodniego są nazwy ludzi morza (np. stoczniowiec) czy określenie pionier z dopełnieniem (np. pionier miasta, pionier oświaty), a typowe dla Lubelszczyzny i Wołynia są określenia osób duchownych obrządku wschodniego (np. ihumen). Wykazano, że różnice te są uwarunkowane geograficznie, gospodarczo, historycznie, politycznie i kulturowo.
Słowa kluczowe
- Białas, W. 2005. Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, oprac. A. Brandstetter. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
- Borkowski, I. 2000. „Śmierci tajemnicze wrota. Językowy świat inskrypcji nagrobnych”. W Język a kultura, T. 13 Językowy obraz świata i kultury, red. A. Dąbrowska i J. Anusiewicz. Wrocław: Wydawnictwo UWr, 343–354.
- Długosz, K. 1993. „O hierarchii zawodów w inskrypcjach nagrobnych”. Socjolingwistyka 12–13: 169–182.
- Długosz, K. 1994. „Echa II wojny światowej w inskrypcjach nagrobnych cmentarzy Pomorza Zachodniego i Środkowego”. W Druga wojna światowa w literaturze polskiej i obcej, red. L. Ludorowski. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 329–330.
- Długosz, K. 2002. „Językowo-kulturowy aspekt napisów nagrobnych”. W Nekropolie, kirkuty, cmentarze, T. 1, red. A. Łazowski. Szczecin: Szczecin-Expo Towarzystwo Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego, 27–40.
- Długosz, K. 2010. Inskrypcje nagrobne w ujęciu językoznawczym, wyd. 2 zm. i rozszerz. Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo PWSZ.
- Drozd, R. 1994. Osadnictwo ludności ukraińskiej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej. Szczecin: Wydawnictwo USz.
- Dudek-Szumigaj, A. 2016. „Aksjologiczna identyfikacja zmarłego w świetle inskrypcji nagrobnych (na materiale nekropolii prawosławnych pogranicza polsko-ukraińskiego)”. Annales UMCS. Sectio FF 34: 201–213.
- Dudek-Szumigaj, A. 2018. Inskrypcje nagrobne pogranicza polsko-ukraińskiego: studium genologiczne. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
- Godek, K. 2009. Językowy obraz świata społeczności miejskiej i wiejskiej wpisany w inskrypcje nagrobne (na przykładzie cmentarza św. Salwatora w Krakowie oraz cmentarzy wybranych wsi podhalańskich). Kraków [maszynopis rozprawy doktorskiej].
- Pinkwart, M., i R. Piżanowska. 2019. Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem, wyd. 2. Nowy Targ: Wydawnictwo WAGANT.
- Steczko, I. 2011. „Językowe sposoby wyrażania aktu śmierci w dawnych inskrypcjach nagrobnych z cmentarza Rakowickiego w Krakowie”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica 6: 92–108.
- Szczaus, A. 2022. Obraz ludzi Podhala i Tatr w inskrypcjach ze starego cmentarza na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe USz.
Referencje
Białas, W. 2005. Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, oprac. A. Brandstetter. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
Borkowski, I. 2000. „Śmierci tajemnicze wrota. Językowy świat inskrypcji nagrobnych”. W Język a kultura, T. 13 Językowy obraz świata i kultury, red. A. Dąbrowska i J. Anusiewicz. Wrocław: Wydawnictwo UWr, 343–354.
Długosz, K. 1993. „O hierarchii zawodów w inskrypcjach nagrobnych”. Socjolingwistyka 12–13: 169–182.
Długosz, K. 1994. „Echa II wojny światowej w inskrypcjach nagrobnych cmentarzy Pomorza Zachodniego i Środkowego”. W Druga wojna światowa w literaturze polskiej i obcej, red. L. Ludorowski. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 329–330.
Długosz, K. 2002. „Językowo-kulturowy aspekt napisów nagrobnych”. W Nekropolie, kirkuty, cmentarze, T. 1, red. A. Łazowski. Szczecin: Szczecin-Expo Towarzystwo Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego, 27–40.
Długosz, K. 2010. Inskrypcje nagrobne w ujęciu językoznawczym, wyd. 2 zm. i rozszerz. Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo PWSZ.
Drozd, R. 1994. Osadnictwo ludności ukraińskiej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej. Szczecin: Wydawnictwo USz.
Dudek-Szumigaj, A. 2016. „Aksjologiczna identyfikacja zmarłego w świetle inskrypcji nagrobnych (na materiale nekropolii prawosławnych pogranicza polsko-ukraińskiego)”. Annales UMCS. Sectio FF 34: 201–213.
Dudek-Szumigaj, A. 2018. Inskrypcje nagrobne pogranicza polsko-ukraińskiego: studium genologiczne. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Godek, K. 2009. Językowy obraz świata społeczności miejskiej i wiejskiej wpisany w inskrypcje nagrobne (na przykładzie cmentarza św. Salwatora w Krakowie oraz cmentarzy wybranych wsi podhalańskich). Kraków [maszynopis rozprawy doktorskiej].
Pinkwart, M., i R. Piżanowska. 2019. Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem, wyd. 2. Nowy Targ: Wydawnictwo WAGANT.
Steczko, I. 2011. „Językowe sposoby wyrażania aktu śmierci w dawnych inskrypcjach nagrobnych z cmentarza Rakowickiego w Krakowie”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica 6: 92–108.
Szczaus, A. 2022. Obraz ludzi Podhala i Tatr w inskrypcjach ze starego cmentarza na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe USz.