Termin kultura fizyczna z perspektywy socjolingwistycznej
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 31 (2017): Socjolingwistyka
Abstrakt
Artykuł prezentuje wyniki badań nad etymologią, historią, znaczeniem i zakresem terminu kultura fizyczna, a także jego współczesnym wykorzystaniem w różnych kontekstach społecznych i w wybranych językach objętych analizą (polski, angielski, niemiecki, francuski i włoski, sporadycznie inne języki). Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdza się, że owo najbardziej kompleksowe, najbardziej pojemne semantycznie, nadrzędne pojęcie na określenie wszelkich działań podejmowanych dla rozwoju psychofizycznego oraz w ramach troski o ciało i zdrowie jest stopniowo wypierane i zastępowane przez „fałszywe” synonimy i hiponimy.
Słowa kluczowe
- Adams M. 2009: Mr. America: How Muscular Millionaire Bernarr Macfadden Transformed the Nation Through Sex, Salad, and the Ultimate Starvation Diet, New York: Harper Collins.
- Bale J. 2002: Imagined Olympians: Body Culture and Colonial Representation in Rwanda, Minneapolis: University of Minnesota Press.
- Bittner I. 1995: Kultura fizyczna jako sfera psychofizycznej aktywności człowieka. Studia teoretyczno-metodologiczne, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
- Demel M. 1974: Pojęcie kultury fizycznej, [w:] Krawczyk Z. (red.), Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Wybór tekstów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 215–218.
- Eichberg H. 1998: Body Culture: Essays on Sport, Space and Identity, London: Routledge.
- Eichberg H., Hansen J. (red.) 1989: Körperkulturen und Identität. Versuche einer alternativen Aufmerksamkeit, Münster: Lit Verlag (Association Internationale d’Anthropologie Corporelle).
- Engels D. 1985: The Length of Eratosthenes’ Stade, American Journal of Philology 106(3), 298–311.
- Ernst R. 1991: Weakness is a Crime: The Life of Bernarr Macfadden, Syracuse (NY): Syracuse University Press.
- Gaj J., Hądzelek K. 1991: Dzieje kultury fizycznej w Polsce w XIX i XX wieku. Koncepcje, uwarunkowania i efekty instytucjonalnej działalności, Poznań: AWF.
- Godlewski P. 2005: „Kultura fizyczna” — termin i system na usługach marksistowskiej ideologii, [w:] Dziubiński Z. (red.), Sport jako kulturowa rzeczywistość, Warszawa: Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, 520–527.
- Golka M. 2008: Socjologia kultury, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Griffith M.R. 2000: Apostles of Abstinence: Fasting and Masculinity during the Progressive Era, American Quarterly 52(4), 599–636.
- Grössing S. 1993: Bewegungskultur und Bewegungserziehung, Schorndorf: Hofmann.
- Haag H., Mess F., Haag G. 2012: Dictionary. Sport — Physical Education — Sport Science, Berlin: Logos Verlag.
- Heinemann K. 1998: Einführung in die Soziologie des Sports (Sport und Sportunterricht), Schorndorf: Hofmann.
- Herder J.G. 1962: Myśli o filozofii dziejów, tłum. J. Gałecki, wstęp E. Adler, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Jaczynowski L. 2000: System nauk o kulturze fizycznej (próba uporządkowania), Zagadnienia Naukoznawstwa 1, 25–43.
- Jankowski K.W. 2011: Państwo, polityka i kultura fizyczna, [w:] Dziubiński Z., Krawczyk Z. (red.), Socjologia kultury fizycznej, Warszawa: AWF, 284–297.
- Jaworski Z. 1977: Propedeutyka kultury zdrowotnej i fizycznej w systemie edukacji. Zarys przyszłościowego modelu, Warszawa: AWF.
- Jaworski Z. 2009: Transformacja pojęć: od higieny do kultury zdrowotnej, Zdrowie — Kultura Zdrowotna — Edukacja IV, 109–122.
- Jaworski Z. 2010: Imperium Sportu — refleksje niedokończone, Lider 11, 6–8.
- Kłoskowska A. 1981: Socjologia kultury, Warszawa: PWN.
- Korsgaard O. 1982: Kampen om kroppen. Dansk idræts historie gennem 200 år, Copenhagen: Gyldendal.
- Kosiewicz J. 2004: Filozoficzne aspekty kultury fizycznej i sportu, Wrocław: Wydawnictwo BK.
- Krawczyk Z. 1982: Kształtowanie się teorii kultury fizycznej, Kultura Fizyczna 10–12, 2–6.
- Krawczyk Z. 1983: O kulturze fizycznej. Studia i szkice, Warszawa: Wydawnictwo AWF.
- Krawczyk Z. 1997: Kultura fizyczna, [w:] Krawczyk Z. (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Kultura Fizyczna, sport, Warszawa: Instytut Kultury, 11–12.
- Krawczyk Z. 2011: Powstanie i rozwój socjologii kultury fizycznej, [w:] Dziubiński Z., Krawczyk Z. (red.), Socjologia kultury fizycznej, Warszawa: AWF, 19–37.
- Lipoński W. 2004: Rochwist i palant. Studium etnologiczne dawnych polskich sportów i gier ruchowych na tle tradycji europejskiej, Poznań: AWF.
- Lipoński W. 2014: Najdawniejsze tradycje i przemiany języka sportu w Europie, [w:] Dziubiński Z., Rymarczyk P. (red.), Kultura fizyczna a zmiana społeczna, Warszawa: Akademia Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsudskiego, Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, 313–327.
- Mauss M. 1973: Techniques of the Body (Les techniques du corps), Economy and Society 2, 70–88.
- Mrozek D.J. 1987: The Scientific Quest for Physical Culture and the Persistent Appeal of Quackery, Journal of Sport History 14(1), 76–82.
- Nielsen N.K. 1993: Krop og oplysning. Om kropskultur i Danmark 1780–1900, Odense: Odense Universitetsforlag.
- Pawłucki A. 2015: Nauki o kulturze fizycznej, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
- Piątkowska M. 2006: Rozumienie pojęcia kultura fizyczna na świecie, Kultura Fizyczna 9–12, 83–86.
- Ragazzini G. 2002: Dizionario dello sport inglese-italiano italiano-inglese, Bologna: Zanichelli.
- Sironen E. 1995: Urheilun aika ja paikka, Jyväskylä: LIKES.
- Szymański L. 2004: Kultura fizyczna i turystyka w Polsce Ludowej 1944–1989, Wrocław: Studia i Monografie AWF we Wrocławiu 74.
- Todd J. 1987: Bernarr Macfadden: Reformer of Feminine Form, Journal of Sport History 14(1), 61–75.
- Urniaż J. 2015: Kultura fizyczna jako przedmiot naukowego poznania, Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie 48, 17–24.
- Vestergård Madsen B. 2003: Oplysning i bevægelse. Kultur, krop og demokrati i den folkelige gymnastik, Århus: Klim.
- Wedemeyer-Kolwe B. 2004: „Der neue Mensch“. Körperkultur im Kaiserreich und in der Weimarer Republik, Würzburg: Königshausen & Neumann.
- Weiss O. 1999: Einführung in die Sportsoziologie, Wien: WUV-Universitätsverlag.
- Wharton J.C. 1982: Crusaders for Fitness: The History of American Health Reformers, Princeton NJ: University Press Princeton.
- Wohl A. 1974: Kultura fizyczna i jej specyfika, [w:] Krawczyk Z. (red.), Filozofia i socjologia kultury fizycznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 219–221.
- Wood C. 2003: Bernarr Macfadden: A Study in Success, Whitefish (MT): Kessinger Publishing LLC.
Referencje
Adams M. 2009: Mr. America: How Muscular Millionaire Bernarr Macfadden Transformed the Nation Through Sex, Salad, and the Ultimate Starvation Diet, New York: Harper Collins.
Bale J. 2002: Imagined Olympians: Body Culture and Colonial Representation in Rwanda, Minneapolis: University of Minnesota Press.
Bittner I. 1995: Kultura fizyczna jako sfera psychofizycznej aktywności człowieka. Studia teoretyczno-metodologiczne, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Demel M. 1974: Pojęcie kultury fizycznej, [w:] Krawczyk Z. (red.), Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Wybór tekstów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 215–218.
Eichberg H. 1998: Body Culture: Essays on Sport, Space and Identity, London: Routledge.
Eichberg H., Hansen J. (red.) 1989: Körperkulturen und Identität. Versuche einer alternativen Aufmerksamkeit, Münster: Lit Verlag (Association Internationale d’Anthropologie Corporelle).
Engels D. 1985: The Length of Eratosthenes’ Stade, American Journal of Philology 106(3), 298–311.
Ernst R. 1991: Weakness is a Crime: The Life of Bernarr Macfadden, Syracuse (NY): Syracuse University Press.
Gaj J., Hądzelek K. 1991: Dzieje kultury fizycznej w Polsce w XIX i XX wieku. Koncepcje, uwarunkowania i efekty instytucjonalnej działalności, Poznań: AWF.
Godlewski P. 2005: „Kultura fizyczna” — termin i system na usługach marksistowskiej ideologii, [w:] Dziubiński Z. (red.), Sport jako kulturowa rzeczywistość, Warszawa: Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, 520–527.
Golka M. 2008: Socjologia kultury, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Griffith M.R. 2000: Apostles of Abstinence: Fasting and Masculinity during the Progressive Era, American Quarterly 52(4), 599–636.
Grössing S. 1993: Bewegungskultur und Bewegungserziehung, Schorndorf: Hofmann.
Haag H., Mess F., Haag G. 2012: Dictionary. Sport — Physical Education — Sport Science, Berlin: Logos Verlag.
Heinemann K. 1998: Einführung in die Soziologie des Sports (Sport und Sportunterricht), Schorndorf: Hofmann.
Herder J.G. 1962: Myśli o filozofii dziejów, tłum. J. Gałecki, wstęp E. Adler, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jaczynowski L. 2000: System nauk o kulturze fizycznej (próba uporządkowania), Zagadnienia Naukoznawstwa 1, 25–43.
Jankowski K.W. 2011: Państwo, polityka i kultura fizyczna, [w:] Dziubiński Z., Krawczyk Z. (red.), Socjologia kultury fizycznej, Warszawa: AWF, 284–297.
Jaworski Z. 1977: Propedeutyka kultury zdrowotnej i fizycznej w systemie edukacji. Zarys przyszłościowego modelu, Warszawa: AWF.
Jaworski Z. 2009: Transformacja pojęć: od higieny do kultury zdrowotnej, Zdrowie — Kultura Zdrowotna — Edukacja IV, 109–122.
Jaworski Z. 2010: Imperium Sportu — refleksje niedokończone, Lider 11, 6–8.
Kłoskowska A. 1981: Socjologia kultury, Warszawa: PWN.
Korsgaard O. 1982: Kampen om kroppen. Dansk idræts historie gennem 200 år, Copenhagen: Gyldendal.
Kosiewicz J. 2004: Filozoficzne aspekty kultury fizycznej i sportu, Wrocław: Wydawnictwo BK.
Krawczyk Z. 1982: Kształtowanie się teorii kultury fizycznej, Kultura Fizyczna 10–12, 2–6.
Krawczyk Z. 1983: O kulturze fizycznej. Studia i szkice, Warszawa: Wydawnictwo AWF.
Krawczyk Z. 1997: Kultura fizyczna, [w:] Krawczyk Z. (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Kultura Fizyczna, sport, Warszawa: Instytut Kultury, 11–12.
Krawczyk Z. 2011: Powstanie i rozwój socjologii kultury fizycznej, [w:] Dziubiński Z., Krawczyk Z. (red.), Socjologia kultury fizycznej, Warszawa: AWF, 19–37.
Lipoński W. 2004: Rochwist i palant. Studium etnologiczne dawnych polskich sportów i gier ruchowych na tle tradycji europejskiej, Poznań: AWF.
Lipoński W. 2014: Najdawniejsze tradycje i przemiany języka sportu w Europie, [w:] Dziubiński Z., Rymarczyk P. (red.), Kultura fizyczna a zmiana społeczna, Warszawa: Akademia Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsudskiego, Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, 313–327.
Mauss M. 1973: Techniques of the Body (Les techniques du corps), Economy and Society 2, 70–88.
Mrozek D.J. 1987: The Scientific Quest for Physical Culture and the Persistent Appeal of Quackery, Journal of Sport History 14(1), 76–82.
Nielsen N.K. 1993: Krop og oplysning. Om kropskultur i Danmark 1780–1900, Odense: Odense Universitetsforlag.
Pawłucki A. 2015: Nauki o kulturze fizycznej, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Piątkowska M. 2006: Rozumienie pojęcia kultura fizyczna na świecie, Kultura Fizyczna 9–12, 83–86.
Ragazzini G. 2002: Dizionario dello sport inglese-italiano italiano-inglese, Bologna: Zanichelli.
Sironen E. 1995: Urheilun aika ja paikka, Jyväskylä: LIKES.
Szymański L. 2004: Kultura fizyczna i turystyka w Polsce Ludowej 1944–1989, Wrocław: Studia i Monografie AWF we Wrocławiu 74.
Todd J. 1987: Bernarr Macfadden: Reformer of Feminine Form, Journal of Sport History 14(1), 61–75.
Urniaż J. 2015: Kultura fizyczna jako przedmiot naukowego poznania, Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie 48, 17–24.
Vestergård Madsen B. 2003: Oplysning i bevægelse. Kultur, krop og demokrati i den folkelige gymnastik, Århus: Klim.
Wedemeyer-Kolwe B. 2004: „Der neue Mensch“. Körperkultur im Kaiserreich und in der Weimarer Republik, Würzburg: Königshausen & Neumann.
Weiss O. 1999: Einführung in die Sportsoziologie, Wien: WUV-Universitätsverlag.
Wharton J.C. 1982: Crusaders for Fitness: The History of American Health Reformers, Princeton NJ: University Press Princeton.
Wohl A. 1974: Kultura fizyczna i jej specyfika, [w:] Krawczyk Z. (red.), Filozofia i socjologia kultury fizycznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 219–221.
Wood C. 2003: Bernarr Macfadden: A Study in Success, Whitefish (MT): Kessinger Publishing LLC.