Koncept WOLNOŚCI w języku molizańskich i burgenlandzkich Chorwatów

Abstrakt

Badanie konceptu wolności w języku molizańsko-chorwackim i burgenlandzko-chorwackim pokazało, że w molizańsko-chorwackim nie występuje leksem słowiańskiej proweniencji, którym wyrażany jest ten koncept. Zamiast tego używa się zapożyczenia (italianizm liberta), które jednak nie zostało poświadczone w dwóch słownikach wydanych w 2000 r., nie pojawia się również w stosunkowo niewielkiej spuściźnie literackiej molizańskich Chorwatów. W burgenlandzko-chorwackim mikrojęzyku znany jest wyraz sloboda (tak jak w chorwackim języku standardowym), który razem z innymi derywatami od rdzenia slob- jest potwierdzony w słowniku burgenlandzko-chorwacko-niemieckim, a także w licznych tekstach literackich i prasowych oraz przysłowiach. Ankiety przeprowadzone w dwóch starych chorwackich diasporach (po ok. 40 ankietowanych) pokazują, że koncept wolności można opisać szeregiem ok. piętnastu charakterystyk. W obu wspomnianych wspólnotach cechy te są różne. U molizańskich Chorwatów na pierwszym miejscu pod względem liczby wskazań wyróżniony został opis „możliwość swobodnego działania” (28%), a drugie miejsce zajmuje „możliwość wyrażania myśli i poglądów” (18%). W burgenlandzko-chorwackim obie te cechy są niemal równoważne (odpowiednio 23,75% i 22,50%). Wśród pozostałych cech molizańscy Chorwaci wyróżnili przede wszystkim te wskazujące na aksjologiczny aspekt konceptu wolności, u burgenlandzkich Chorwatów natomiast odgrywał on rolę poślednią w odróżnieniu od aspektów: psychicznego, psychospołecznego, etycznego i politycznego. Na uwagę zasługuje też fakt, że uwidocznione w ankietach z obszaru Burgenlandu cechy „(korzystanie z) przyjemności” oraz „bezpieczeństwa (spokoju)” nie wystąpiły w ogóle wśród użytkowników molizańsko-chorwackiego, a także chorwackiego języka standardowego.