Chrematonimy w funkcji społeczno-kulturowej na przykładzie druków ulotnych Wolnego Miasta Gdańska 1920-1939
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 31 (2017): Socjolingwistyka
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest analiza chrematonimów w realiach historycznych oraz ich roli jako symboli tożsamości kulturowej. Omawiane w tekście niemieckojęzyczne chrematonimy z okresu Wolnego Miasta Gdańska (WMG) 1920–1939 nie były dotąd przedmiotem analizy kulturowej. Podstawę podziału i analizy chrematonimów wyekscerpowanych na potrzeby niniejszego artykułu z druków ulotnych WMG stanowi model badawczy Artura Gałkowskiego (2011) wraz z podziałem chrematonimów w funkcji kulturowo-użytkowej na chrematonimy marketingowe, społecznościowe i ideacyjne. Analiza wykazała, iż nazwy zakodowane w drukach ulotnych są odzwierciedleniem obrazu otaczającego świata mieszkańców WMG oraz utrwalonym symbolem ich tożsamości kulturowej.
Słowa kluczowe
- Andrzejewski M. 1999: Życie codzienne w Gdańsku, [w:] Cieślak E. (red.), Historia Gdańska, t. IV/2: 1920–1945, Sopot: Wydawnictwo Lex, 259–266.
- Assmann A. 2008: Einführung in die Kulturwissenschaft: Grundbegriffe, Themen, Fragestellungen, Berlin: Erich Schmidt Verlag.
- Breza E. 2005: Nazwy obiektów i instytucji związanych z nowoczesną cywilizacją, [w:] Rzetelska-Feleszko E. (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 342–362.
- Echt S. 2012: Dzieje Żydów gdańskich, tłum. W. Łygaś, Gdańsk: Maszoperia Literacka, Wydawnictwo Oskar.
- EWBP — Głombiowski K., Świderski B., Więckowska H. (red.), 1976: Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum.
- Firlej-Buzon A. 2013: Druki ulotne i okolicznościowe jako źródła do badań dziejów i kultury Dolnego Śląska lat 1945–1956, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
- Gałkowski A. 2011: Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
- Gałkowski A. 2012: Terminologia onomastyczna. Aktualizowana lista podstawowych haseł terminologii onomastycznej w języku polskim, [12.02.2017].
- Kosiński P. 2002: Prusy Zachodnie 1914, Pomorze 1920. Ludność regionu wobec przemian politycznych okresu I wojny światowej, Warszawa: Neriton.
- Kosyl Cz. 1993: Chrematonimy, [w:] Bartmiński J. (red.), Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 447–452.
- Kotarski E. 2006: Druki ulotne i okolicznościowe w krajobrazie medialnym siedemnasto- i osiemnastowiecznego Gdańska, [w:] Migoń K., Skalska-Zlat M., Żbikowska-Migoń A., Herden E. (red.), Druki ulotne i okolicznościowe. Wartości i funkcje. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, Wojnowice, 8–10 października 2004, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 23–43.
- Lech-Kirstein D. 2015: Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych, [w:] Rybka M., Wiatrowski P. (red.), Pogranicza językoznawstwa polonistycznego. Prace dedykowane Profesorom Zygmuntowi Zagórskiemu i Karolowi Zierhofferowi dla uczczenia odnowienia doktoratów po pięćdziesięciu latach, Poznań: Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznańskie Spotkania Językoznawcze 29, 85–95.
- Kotarski E. 2006: Druki ulotne i okolicznościowe w krajobrazie medialnym siedemnasto- i osiemnastowiecznego Gdańska, [w:] Migoń K., Skalska-Zlat M., Żbikowska-Migoń A., Herden E. (red.), Druki ulotne i okolicznościowe. Wartości i funkcje. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, Wojnowice, 8–10 października 2004, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 23–43.
- Lech-Kirstein D. 2015: Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych, [w:] Rybka M., Wiatrowski P. (red.), Pogranicza językoznawstwa polonistycznego. Prace dedykowane Profesorom Zygmuntowi Zagórskiemu i Karolowi Zierhofferowi dla uczczenia odnowienia doktoratów po pięćdziesięciu latach, Poznań: Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznańskie Spotkania Językoznawcze 29, 85–95.
- Loew P.O. 2013: Gdańsk: biografia miasta, tłum. J. Górny, Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
- Mikos S. 1999: Wolne Miasto Gdańsk w okresie rządów parlamentarnych (1920–1939), [w:] Cieślak E. (red.), Historia Gdańska, t. IV/2: 1920–1945, Sopot: Wydawnictwo Lex, 33–70.
- Mrózek R. 2004: Nazwy własne jako przedmiot badawczy onomastyki, [w:] Mrózek R. (red.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, Katowice: Wydawnictwo UŚ, 9–19.
- Romanow A. 1999: Gdańsk w okresie Wolnego Miasta i drugiej wojny światowej 1920–1945. Rozwój przestrzenny i demograficzny, [w:] Cieślak E. (red.), Historia Gdańska, t. IV/2: 1920–1945, Sopot: Wydawnictwo Lex, 7–13.
- Rzetelska-Feleszko E. 2006: W świecie nazw własnych, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
- Rzetelska-Feleszko E. 2007: Onomastyka kulturowa, [w:] Cieślikowa A., Czopek-Kopciuch B., Skowronek K. (red.), Nowe nazwy własne — nowe tendencje badawcze, Kraków: Wydawnictwo PANDIT, 57–62.
Referencje
Andrzejewski M. 1999: Życie codzienne w Gdańsku, [w:] Cieślak E. (red.), Historia Gdańska, t. IV/2: 1920–1945, Sopot: Wydawnictwo Lex, 259–266.
Assmann A. 2008: Einführung in die Kulturwissenschaft: Grundbegriffe, Themen, Fragestellungen, Berlin: Erich Schmidt Verlag.
Breza E. 2005: Nazwy obiektów i instytucji związanych z nowoczesną cywilizacją, [w:] Rzetelska-Feleszko E. (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 342–362.
Echt S. 2012: Dzieje Żydów gdańskich, tłum. W. Łygaś, Gdańsk: Maszoperia Literacka, Wydawnictwo Oskar.
EWBP — Głombiowski K., Świderski B., Więckowska H. (red.), 1976: Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum.
Firlej-Buzon A. 2013: Druki ulotne i okolicznościowe jako źródła do badań dziejów i kultury Dolnego Śląska lat 1945–1956, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Gałkowski A. 2011: Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Gałkowski A. 2012: Terminologia onomastyczna. Aktualizowana lista podstawowych haseł terminologii onomastycznej w języku polskim, [12.02.2017].
Kosiński P. 2002: Prusy Zachodnie 1914, Pomorze 1920. Ludność regionu wobec przemian politycznych okresu I wojny światowej, Warszawa: Neriton.
Kosyl Cz. 1993: Chrematonimy, [w:] Bartmiński J. (red.), Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 447–452.
Kotarski E. 2006: Druki ulotne i okolicznościowe w krajobrazie medialnym siedemnasto- i osiemnastowiecznego Gdańska, [w:] Migoń K., Skalska-Zlat M., Żbikowska-Migoń A., Herden E. (red.), Druki ulotne i okolicznościowe. Wartości i funkcje. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, Wojnowice, 8–10 października 2004, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 23–43.
Lech-Kirstein D. 2015: Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych, [w:] Rybka M., Wiatrowski P. (red.), Pogranicza językoznawstwa polonistycznego. Prace dedykowane Profesorom Zygmuntowi Zagórskiemu i Karolowi Zierhofferowi dla uczczenia odnowienia doktoratów po pięćdziesięciu latach, Poznań: Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznańskie Spotkania Językoznawcze 29, 85–95.
Kotarski E. 2006: Druki ulotne i okolicznościowe w krajobrazie medialnym siedemnasto- i osiemnastowiecznego Gdańska, [w:] Migoń K., Skalska-Zlat M., Żbikowska-Migoń A., Herden E. (red.), Druki ulotne i okolicznościowe. Wartości i funkcje. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, Wojnowice, 8–10 października 2004, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 23–43.
Lech-Kirstein D. 2015: Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych, [w:] Rybka M., Wiatrowski P. (red.), Pogranicza językoznawstwa polonistycznego. Prace dedykowane Profesorom Zygmuntowi Zagórskiemu i Karolowi Zierhofferowi dla uczczenia odnowienia doktoratów po pięćdziesięciu latach, Poznań: Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznańskie Spotkania Językoznawcze 29, 85–95.
Loew P.O. 2013: Gdańsk: biografia miasta, tłum. J. Górny, Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
Mikos S. 1999: Wolne Miasto Gdańsk w okresie rządów parlamentarnych (1920–1939), [w:] Cieślak E. (red.), Historia Gdańska, t. IV/2: 1920–1945, Sopot: Wydawnictwo Lex, 33–70.
Mrózek R. 2004: Nazwy własne jako przedmiot badawczy onomastyki, [w:] Mrózek R. (red.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, Katowice: Wydawnictwo UŚ, 9–19.
Romanow A. 1999: Gdańsk w okresie Wolnego Miasta i drugiej wojny światowej 1920–1945. Rozwój przestrzenny i demograficzny, [w:] Cieślak E. (red.), Historia Gdańska, t. IV/2: 1920–1945, Sopot: Wydawnictwo Lex, 7–13.
Rzetelska-Feleszko E. 2006: W świecie nazw własnych, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
Rzetelska-Feleszko E. 2007: Onomastyka kulturowa, [w:] Cieślikowa A., Czopek-Kopciuch B., Skowronek K. (red.), Nowe nazwy własne — nowe tendencje badawcze, Kraków: Wydawnictwo PANDIT, 57–62.