Społeczne uwarunkowania kompetencji językowej przedstawicieli mniejszości polskiej w Stryju (obwód lwowski)

Abstrakt

Sytuacja mniejszości polskiej mieszkającej w Stryju nie jest jednoznaczna. W zależności od sytuacji komunikacyjnej członkowie wspólnoty posługują się językiem ukraińskim, rosyjskim lub polskim. Ten ostatni jest używany głównie w kontaktach z polskojęzycznymi krewnymi i znajomymi, podczas mszy oraz uroczystościzorganizowanych przez Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej (TKPZL). W artykule podjęto próbę omówienia społecznych uwarunkowań kompetencji językowej przedstawicieli polskiej mniejszości. Materiał językowy pozyskano podczas letniej szkoły odbywającej się w 2019 roku w stryjskim oddziale TKPZL, a wyniki analizy zestawiono z rezultatami badań pilotażowych przeprowadzonych w 2018 roku w tej samej placówce. 

W badaniach wykorzystano dwie metody – kwestionariuszową i wywiadu. Celem pierwszej było zebranie materiału pisanego, zawierającego przekonania respondentów m.in. na temat ich umiejętności językowych. Druga metoda pozwoliła na rozwinięcie przez informatorów (wyrażających chęć omówienia uzupełnionej wcześniej ankiety) przekonań zawartych na piśmie oraz na faktyczną ocenę i weryfikację ich umiejętności.

Analiza zgromadzonego materiału wykazała, że obecnie podstawowym narzędziem komunikacji przedstawicieli mniejszości polskiej w Stryju jest język ukraiński, a polszczyzna jest używana albo okazjonalnie, albo praktycznie w ogóle nie jest przez nich używana. Zarówno w ankietach, jak i w wywiadach respondenci/informatorzy przejawiali dbałość o zgodność z normą literacką języka polskiego. Na dokładniejszą ocenę umiejętności językowych i weryfikację odchyleń od normy pojawiających się w wypowiedziach pozwalała spontaniczna zmiana tematu rozmowy podczas wywiadów. W toku prowadzonych badań wykazano, że polszczyzna zajmuje wysoką pozycję w systemie wartości przedstawicieli mniejszości polskiej w Stryju, co wynika m.in. z chęci zachowania języka przodków i podtrzymania rodzinnych tradycji. Mimo że obec- nie jest używana okazjonalnie, to obserwuje się wzrost zainteresowania nią we wszystkich pokoleniach, a zwłaszcza – w pokoleniu młodszym. Wynika to nie tylko z więzów krwi, lecz także z atrakcyjności samego języka polskiego.