Data Log
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Chorwacki i słoweński pamiątkowy krajobraz językowy nazw ulic na początku XXI wieku. Kontestacja, reprodukcja i redefinicja titostalgii
Kontakt: Piotr Mirocha
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 37 Nr 1 (2023): Socjolingwistyka
Abstrakt
Przedmiot niniejszego artykułu stanowią najnowsze zmiany pamiątkowych nazw ulic i placów (odonimów) w Chorwacji (spory toczące się po 2013 roku: Zagrzeb, Szybenik, Karlovac, Mursko Središće, Velika Gorica, Varaždinske Toplice) i Słowenii (spory toczące się po 2010 roku: Lublana, Radenci). Miejscowości zostały wybrane w wyniku przeglądu materiałów prasowych, połączonego z jakościową analizą znalezionych tekstów, która została przeprowadzona przy pomocy podejścia dyskursywno-historycznego. Analiza ujawniła aktorów zaangażowanych w kontrowersje nazewnicze, a ich argumentacja została interdyskursywnie powiązana z toposami pamięci kulturowej obu krajów (totalitaryzm, antyfaszyzm). Metody badań nad krajobrazami językowymi umiejscowiły sporne nazwy w szerokim kontekście przestrzennym, odkrywając nastawienia niewystarczająco reprezentowanych aktorów społecznych: odgórny charakter zmian nazw i reakcję społeczną, często nacechowaną bierną akceptacją zmian. Badania wykazały wielość reakcji w przemianowywanych przestrzeniach i różnorodność ich wykorzystania, zależną od wielkości miejscowości. Miasta stołeczne (Zagrzeb, Lublana) stanowią miejsca intensywnej oddolnej aktywności semiotycznej, również powiązanej z konfliktami o nazwy. Aktywność jest także mocna w miastach o znaczeniu regionalnym (Karlovac, Szybenik), jednakże, mimo iż czasem ma ona charakter ideologiczny, nie wydaje się ona odnosić do najnowszych kontrowersji nazewniczych. Wiele aktywności semiotycznych jest również podejmowanych w miastach satelickich metropolii (Velika Gorica, Zaprešić), lecz ich treść ma znacznie mniej zideologizowany charakter. Wreszcie miasteczka i wsie (Mursko Središće, Radenci, Varaždinske Toplice) są znacznie uboższe semiotycznie, a zmiany nazw zdają się mieć charakter odgórny, według modelu miast stołecznych. Ogólnie biorąc, przemianowywane ulice i place są przeważnie scenami intensywnych oddolnych i odgórnych praktyk semiotycznych – z drugiej strony, praktyki te rzadko angażują się bezpośrednio w spory wokół znaczenia nazw. Pod tym względem przypadek zagrzebski zdaje się pozostawać wyjątkowym.
Słowa kluczowe
- Alderman, D. H. 2002. “School Names as Cultural Arenas: The Naming of U.S. Public Schools after Martin Luther King, Jr.” Urban Geogrpahy vol. 23(7): 601–626.
- Azaryahu, M. 1996. “The power of commemorative street names.” Environment and Planning D: Society and Space vol. 14(3): 311–330.
- Backhaus, P. 2007. Linguistic Landscapes. A Comparative Study of Urban Multilingualism in Tokyo. Clevedon: Multilingual Matters.
- Bagić, D. and Kardov, K. 2018. “Politička participacija i stranačke preferencije ratnih veterana u Hrvatskoj.” Politička misao vol. 55(3): 82–103.
- Bakhtin, M. 1984. Problems of Dostoevsky’s Poetics, trans. C. Emerson. Minneapolis: University of Minnesota Press.
- Bartmiński, J., Niebrzegowska-Bartmińska, S. 2009. Tekstologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Ben-Rafael, E., Shohamy E., Hasan Amara, M., and Trumper-Hecht, T. 2006. “Linguistic Landscape as Symbolic Construction of the Public Space: The Case of Israel.” International Journal of Multilingualism vol. 3(1): 7–30.
- Fabiszak, M. and Rubdy, R. 2021. “Media debates over the renaming of the cityscape.” Linguistic Vanguard vol. 7(5): 20200089.
- Jaworski, A. and Thurlow, C. 2010. “Introducing Semiotic Landscapes.” In Semiotic Landscapes. Language, Image, Space, eds A. Jaworski and C. Thurlow. London–New York: Continuum, 1–40.
- Karačić, D., Banjeglav, T., and Govedarica, N., eds. 2012. Re:vizija prošlosti. Politike sjećanja u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Srbiji od 1990. godine. Sarajevo: Asocijacija Alumni Centra za interdisciplinarne postdiplomske studije.
- Kodrnja, J. 2006. “Rodna/spolna hijerarhija javnog pros tora ili žene u nazivima ulica i trgova RH.” In Rodno/spolno obilježavanje prostora i vremena u Hrvatskoj, ed. J. Kodrnja. Zagreb: Institut za društvena istraživanja, 74–101.
- Kopeček, M. 2021. “From Narrating Dissidence to Post-Dissident Narratives of Democracy: Anti-totalitarianism, Politics of Memory and Culture Wars in East-Central Europe 1970s–2000s.” In Central European Culture Wars: Beyond Post-Communism and Populism, eds P. Barša, Z. Hesová, and O. Slačálek. Praha: Faculty of Arts, Charles University in Prague.
- Kopperschmidt, J. 1973. Allgemeine Rhetorik. Einführung in die Theorie der persuasiven Kommunikation. Stuttgart: Kohlhammer.
- Milo, D. 1997. “Street names.” In Realms of Memory, vol. II: Traditions, ed. P. Nora. New York: Columbia University Press, 363–390.
- Nora, P. 1989. “Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire.” Representations vol. 26: 7–24.
- Palonen, E. 2017. “Building a New City through a New Discourse: Street Naming Revolutions in Budapest.” In The Political Life of Urban Streetscape: Naming, Politics, and Place, eds R. Rose-Redwood, D. Alderman, and M. Azaryahu. Routledge: Abingdon, 98–113.
- Pavlaković, Vj. 2008. “Flirting with Fascism: The Ustaša Legacy and Croatian Politics in the 1990s.” In The Shared History. The Second World War and National Question in ex-Yugoslavia. Novi Sad: Centar za istoriju, demokratiju i pomirenje, 115–144.
- Potkonjak, S. and Škrbić Alempijević, N. 2018. “In Friction Mode. Contesting the memory of socialism in Zagreb‘s Marshal Tito Square.” In The Future of (Post)Socialism: Eastern European Perspectives, eds. J. F. Bailyn, D. Jelača, and D. Lugarić. Albany, NY: State University of New York, 195–215.
- Radović, Srđan. 2013. Grad kao tekst. Beograd: Biblioteka XX vek.
- Reisigl, M. and Wodak, R. 2009. “The discourse-historical approach (DHA).” In Methods for Critical Discourse Analysis, eds R. Wodak and M. Meyer. London: Sage, 87–121.
- Różycki, B. 2019. “Przemianowywanie ulic w Polsce 1989–2016. Charakterystyka zagadnienia.” In W kręgu wyobrażeń zbiorowych. Polityka, władza, społeczeństwo, eds A. Dubicki et al. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 145–172.
- Rubdy, R. 2015. “A Multimodal Analysis of the Graffiti Commemorating the 26/11 Mumbai Terror Attacks: Constructing Self-Understandings of a Senseless Violence.” In: Conflict, Exclusion and Dissent in the Linguistic Landscape, eds R. Rubdy and S. Ben Said. London: Palgrave Macmillan, 280–303.
- Scollon, R. and Wong Scollon, S. 2003. Discourse in Place: Language in the Material World. London: Routledge.
- Stanić, J., Šakaja, L., and Slavuj, L. 2009. “Preimenovanja zagrebačkih ulica i trgova.” Migracijske i etničke teme vol. 25(1–2): 89–124.
- Velikonja, M. 2010. Titostalgija. Beograd: Biblioteka XX vek.
Referencje
Alderman, D. H. 2002. “School Names as Cultural Arenas: The Naming of U.S. Public Schools after Martin Luther King, Jr.” Urban Geogrpahy vol. 23(7): 601–626.
Azaryahu, M. 1996. “The power of commemorative street names.” Environment and Planning D: Society and Space vol. 14(3): 311–330.
Backhaus, P. 2007. Linguistic Landscapes. A Comparative Study of Urban Multilingualism in Tokyo. Clevedon: Multilingual Matters.
Bagić, D. and Kardov, K. 2018. “Politička participacija i stranačke preferencije ratnih veterana u Hrvatskoj.” Politička misao vol. 55(3): 82–103.
Bakhtin, M. 1984. Problems of Dostoevsky’s Poetics, trans. C. Emerson. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Bartmiński, J., Niebrzegowska-Bartmińska, S. 2009. Tekstologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ben-Rafael, E., Shohamy E., Hasan Amara, M., and Trumper-Hecht, T. 2006. “Linguistic Landscape as Symbolic Construction of the Public Space: The Case of Israel.” International Journal of Multilingualism vol. 3(1): 7–30.
Fabiszak, M. and Rubdy, R. 2021. “Media debates over the renaming of the cityscape.” Linguistic Vanguard vol. 7(5): 20200089.
Jaworski, A. and Thurlow, C. 2010. “Introducing Semiotic Landscapes.” In Semiotic Landscapes. Language, Image, Space, eds A. Jaworski and C. Thurlow. London–New York: Continuum, 1–40.
Karačić, D., Banjeglav, T., and Govedarica, N., eds. 2012. Re:vizija prošlosti. Politike sjećanja u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Srbiji od 1990. godine. Sarajevo: Asocijacija Alumni Centra za interdisciplinarne postdiplomske studije.
Kodrnja, J. 2006. “Rodna/spolna hijerarhija javnog pros tora ili žene u nazivima ulica i trgova RH.” In Rodno/spolno obilježavanje prostora i vremena u Hrvatskoj, ed. J. Kodrnja. Zagreb: Institut za društvena istraživanja, 74–101.
Kopeček, M. 2021. “From Narrating Dissidence to Post-Dissident Narratives of Democracy: Anti-totalitarianism, Politics of Memory and Culture Wars in East-Central Europe 1970s–2000s.” In Central European Culture Wars: Beyond Post-Communism and Populism, eds P. Barša, Z. Hesová, and O. Slačálek. Praha: Faculty of Arts, Charles University in Prague.
Kopperschmidt, J. 1973. Allgemeine Rhetorik. Einführung in die Theorie der persuasiven Kommunikation. Stuttgart: Kohlhammer.
Milo, D. 1997. “Street names.” In Realms of Memory, vol. II: Traditions, ed. P. Nora. New York: Columbia University Press, 363–390.
Nora, P. 1989. “Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire.” Representations vol. 26: 7–24.
Palonen, E. 2017. “Building a New City through a New Discourse: Street Naming Revolutions in Budapest.” In The Political Life of Urban Streetscape: Naming, Politics, and Place, eds R. Rose-Redwood, D. Alderman, and M. Azaryahu. Routledge: Abingdon, 98–113.
Pavlaković, Vj. 2008. “Flirting with Fascism: The Ustaša Legacy and Croatian Politics in the 1990s.” In The Shared History. The Second World War and National Question in ex-Yugoslavia. Novi Sad: Centar za istoriju, demokratiju i pomirenje, 115–144.
Potkonjak, S. and Škrbić Alempijević, N. 2018. “In Friction Mode. Contesting the memory of socialism in Zagreb‘s Marshal Tito Square.” In The Future of (Post)Socialism: Eastern European Perspectives, eds. J. F. Bailyn, D. Jelača, and D. Lugarić. Albany, NY: State University of New York, 195–215.
Radović, Srđan. 2013. Grad kao tekst. Beograd: Biblioteka XX vek.
Reisigl, M. and Wodak, R. 2009. “The discourse-historical approach (DHA).” In Methods for Critical Discourse Analysis, eds R. Wodak and M. Meyer. London: Sage, 87–121.
Różycki, B. 2019. “Przemianowywanie ulic w Polsce 1989–2016. Charakterystyka zagadnienia.” In W kręgu wyobrażeń zbiorowych. Polityka, władza, społeczeństwo, eds A. Dubicki et al. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 145–172.
Rubdy, R. 2015. “A Multimodal Analysis of the Graffiti Commemorating the 26/11 Mumbai Terror Attacks: Constructing Self-Understandings of a Senseless Violence.” In: Conflict, Exclusion and Dissent in the Linguistic Landscape, eds R. Rubdy and S. Ben Said. London: Palgrave Macmillan, 280–303.
Scollon, R. and Wong Scollon, S. 2003. Discourse in Place: Language in the Material World. London: Routledge.
Stanić, J., Šakaja, L., and Slavuj, L. 2009. “Preimenovanja zagrebačkih ulica i trgova.” Migracijske i etničke teme vol. 25(1–2): 89–124.
Velikonja, M. 2010. Titostalgija. Beograd: Biblioteka XX vek.