Data Log
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Opozycja swój vs. obcy w dyskursie kibicowskim – na przykładzie określeń stadionów ŁKS-u i Widzewa Łódź używanych na forach internetowych
Kontakt: Katarzyna Burska
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 37 Nr 1 (2023): Socjolingwistyka
Abstrakt
Jedna z płaszczyzn rywalizacji fanów sportu to infrastruktura, jaką dysponują kluby, którym sympatyzują. Celem artykułu jest przybliżenie językowych sposobów opisywania stadionów: własnego i przeciwnika, ze szczególnym uwzględnieniem środków wartościujących. Przykłady pochodzą z oficjalnych forów internetowych kibiców dwóch zwaśnionych łódzkich klubów: Widzewa Łódź i Łódzkiego Klubu Sportowego. Wykorzystano metodę analizy zawartości. Badaniu poddano ponad 8,5 tys. postów, wyodrębniono 180 róż- nych określeń odnoszących się do stadionu. Językowa kreacja stadionu piłkarskiego na forach internetowych obejmuje informacje na temat jego wyglądu, funkcjonalności, lokalizacji, a przede wszystkim użytkowników, tj. kibiców i zawodników. Elementy te służą uwypukleniu opozycji swój vs. obcy. Opisując własny obiekt, kibice zwracają uwagę na jego oficjalne i nieoficjalne nazewnictwo, zastosowane rozwiązania architektoniczne, pojemność stadionu i to, jak się prezentuje. Podczas kreowania obrazu areny sportowej wrogiego zespołu istotne stają się celowe przekształcenia oficjalnych i nieoficjalnych nazw stadionów, podkreślanie nietypowych konstrukcji, estetyka obiektu, skojarzenia z innymi budynkami, ironiczne nawiązania do znanych i powszechnie cenionych stadionów. Nie brak określeń zawierających jawne formy agresji językowej, a także przejawów typowego dla łódzkiego środowiska kibiców posługiwania się sformułowaniami antysemickimi. Wyśmiewanie wszystkiego, co jest związane z wrogiem, służy umacnianiu więzi wewnątrz wspólnoty fanów skupionych wokół jednego klubu. Wzajemna nienawiść kibiców Widzewa Łódź i Łódzkiego Klubu Sportowego rzutuje na spolaryzowany obraz stadionów: własnego i wrogiego. Odnotowano zdecydowanie więcej środków służących wyrażeniu oceny negatywnej stadionu rywala niż zaprezentowaniu pochlebnej opinii o własnym obiekcie. Autorzy postów korzystają z wielu sposobów wartościowania: istotną rolę odgrywa nie tylko leksyka, lecz także grafia, nie brakuje środków stylistycznych, zwłaszcza peryfraz i metafor, pojawia się także waloryzowanie na poziomie słowotwórczym. Przez wiele wpisów przewija się ironia. Nierzadko do odczytania motywacji określeń wrogiego klubu wymagana jest wiedza pozajęzykowa.
Słowa kluczowe
- Bańko, M. 2009. Słownik peryfraz, czyli wyrażeń omownych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Bieszke, Ł. 2012. „Obraz świata i wartości wyznawane przez kibiców w kibicowskich hymnach i innych pieśniach plemiennych”. W Futbol w świecie sztuki, red. J. Ciechowicz, W. Moska. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 440–446.
- Bieszke, Ł. 2018. „Jesteśmy elitą — nie tłumem, w sercach nosimy dumę…” czyli o środkach perswazyjnych na flagach kibiców klubów piłkarskiej ekstraklasy. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
- Burska, K. 2019. „Określenia antysemickie w dyskursie kibicowskim (na przykładzie Łodzi)”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica 53: 67–78.
- Burska, K. 2020. «Dajdaje», «parówy» i «galerianki» – o określeniach piłkarzy i kibiców zwaśnionych klubów. W Słowo. Struktura – znaczenie – kontekst, red. E. Szkudlarek-Śmiechowicz, A. Wierzbicka, i E. Olejniczak. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 95–116.
- Burski, J. 2015. „Pomiędzy realnym a skonstruowanym. Antysemityzm kibicowski”. W Modern futbol a świat kibiców, red. R. Kossakowski, J. Kurowski, J. Nowakowski. Pszczółki: Wydawnictwo Orbis Exterior, 227–242.
- Gileta-Klępka, K. 2015. „Boże chroń fanatyków. Wartości deklarowane przez kibiców w oprawach meczowych”. W Idee i wartości w języku i kulturze, red. I. Matusiak-Kempa, A. Naruszewicz-Duchlińska, Olsztyn: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 139–151.
- Grochala, B. 2021. „Dyskurs wykluczenia w sporcie”. W Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze, red. E. Biłas-Pleszak, A. Rejter, K. Sujkowska-Sobisz, W. Wilczek. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 109–120.
- Kępka, I. 2012. „Językowa kreacja przyjaciela i wroga w przyśpiewkach kibiców Arki Gdynia i Lechii Gdańsk”. W Futbol w świecie sztuki, red. J. Ciechowicz, W. Moska. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 447–461.
- Kępka, I. 2013. „Barwy klubów piłkarskich jako nośnik wartości – na podstawie przyśpiewek kibiców piłki nożnej ekstraklasy”. W Barwa w języku, literaturze i kulturze, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz. t. 4. Szczecin: Volumina.pl Daniel Krzanowski, 177–187.
- Kępka, I. 2015. „Nasi i obcy, czyli o językowych kreacjach przyjaciół i wrogów w przyśpiewkach kibiców Legii Warszawa i Polonii Warszawa”. W Polszczyzna regionalna, red. D. Czyż. cz. 8. Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, Zespół Kolegiów Nauczycielskich, 151–162.
- Kołodziejek, E. 2005. Człowiek i świat w języku subkultur. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
- Kołodziejek, E. 2006. „My chcemy gola! O komunikacji językowej w subkulturze kibiców piłkarskich”. W Retoryka codzienności. Zwyczaje językowe współczesnych Polaków, red. M. Marcjanik. Warszawa: Trio, 332–351.
- Kościółek, Sz. 2014. „Efekt nowego stadionu w polskiej Ekstraklasie piłkarskiej w latach 2007-2014”. W Młodzi o sporcie 2014. Organizacja i marketing imprez sportowych, red. K. Nessel, E. Wszendybył-Skulska. Kraków: Katedra Zarządzania w Turystyce Uniwersytetu Jagiellońskiego, 99–116.
- Kucia, M., Wilczyńska, B. 2014. „Antysemityzm stadionowy. Analiza i interpretacja zjawiska”. Media i Społeczeństwo 4: 171–200.
- Kuczmera, D. 2019. „ŁKS - serce sportu Łodzi. Tak pisał Przegląd Sportowy nr 23 z 11 czerwca 1927 roku.”. https://dzienniklodzki.pl/lks-serce-sportu-lodzi-tak-pisal-przeglad-sportowy-nr-23-z-11-czerwca-1927-roku/ar/13977869 (18 stycznia 2023).
- Peisert, M. 2004. Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
- Puzynina, J. 1992. Język wartości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Rutkowski, M. 2007. Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
- Sikora, K. 2019. „Żydy i psy w stadionowym języku nienawiści”. LingVaria XIV, 1 (27): 79–89.
- SJP PWN – Słownik języka polskiego PWN. https://sjp.pwn.pl. (18 stycznia 2023).
- SS – Słownik slangu Miejski.pl. https://www.miejski.pl. (18 stycznia 2023).
- Straś, E. 2001. „Peryfrazy w środkach masowego przekazu (na materiale prasy polskiej i rosyjskiej)”. W Konfrontacje języków słowiańskich na poziomie leksyki, słowotwórstwa i składni, red. P. Czerwiński przy współpr. M. Borek. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 102–110.
- Zdunkiewicz-Jedynak, D. 2021, „Żydki, gudłaje, parchy i inne wyrazy haniebne. Antysemityzm odciśnięty w dawnej i współczesnej leksyce polskiej”. Poradnik Językowy 10: 51–55.
Referencje
Bańko, M. 2009. Słownik peryfraz, czyli wyrażeń omownych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bieszke, Ł. 2012. „Obraz świata i wartości wyznawane przez kibiców w kibicowskich hymnach i innych pieśniach plemiennych”. W Futbol w świecie sztuki, red. J. Ciechowicz, W. Moska. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 440–446.
Bieszke, Ł. 2018. „Jesteśmy elitą — nie tłumem, w sercach nosimy dumę…” czyli o środkach perswazyjnych na flagach kibiców klubów piłkarskiej ekstraklasy. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Burska, K. 2019. „Określenia antysemickie w dyskursie kibicowskim (na przykładzie Łodzi)”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica 53: 67–78.
Burska, K. 2020. «Dajdaje», «parówy» i «galerianki» – o określeniach piłkarzy i kibiców zwaśnionych klubów. W Słowo. Struktura – znaczenie – kontekst, red. E. Szkudlarek-Śmiechowicz, A. Wierzbicka, i E. Olejniczak. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 95–116.
Burski, J. 2015. „Pomiędzy realnym a skonstruowanym. Antysemityzm kibicowski”. W Modern futbol a świat kibiców, red. R. Kossakowski, J. Kurowski, J. Nowakowski. Pszczółki: Wydawnictwo Orbis Exterior, 227–242.
Gileta-Klępka, K. 2015. „Boże chroń fanatyków. Wartości deklarowane przez kibiców w oprawach meczowych”. W Idee i wartości w języku i kulturze, red. I. Matusiak-Kempa, A. Naruszewicz-Duchlińska, Olsztyn: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 139–151.
Grochala, B. 2021. „Dyskurs wykluczenia w sporcie”. W Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze, red. E. Biłas-Pleszak, A. Rejter, K. Sujkowska-Sobisz, W. Wilczek. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 109–120.
Kępka, I. 2012. „Językowa kreacja przyjaciela i wroga w przyśpiewkach kibiców Arki Gdynia i Lechii Gdańsk”. W Futbol w świecie sztuki, red. J. Ciechowicz, W. Moska. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 447–461.
Kępka, I. 2013. „Barwy klubów piłkarskich jako nośnik wartości – na podstawie przyśpiewek kibiców piłki nożnej ekstraklasy”. W Barwa w języku, literaturze i kulturze, red. E. Komorowska, D. Stanulewicz. t. 4. Szczecin: Volumina.pl Daniel Krzanowski, 177–187.
Kępka, I. 2015. „Nasi i obcy, czyli o językowych kreacjach przyjaciół i wrogów w przyśpiewkach kibiców Legii Warszawa i Polonii Warszawa”. W Polszczyzna regionalna, red. D. Czyż. cz. 8. Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, Zespół Kolegiów Nauczycielskich, 151–162.
Kołodziejek, E. 2005. Człowiek i świat w języku subkultur. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Kołodziejek, E. 2006. „My chcemy gola! O komunikacji językowej w subkulturze kibiców piłkarskich”. W Retoryka codzienności. Zwyczaje językowe współczesnych Polaków, red. M. Marcjanik. Warszawa: Trio, 332–351.
Kościółek, Sz. 2014. „Efekt nowego stadionu w polskiej Ekstraklasie piłkarskiej w latach 2007-2014”. W Młodzi o sporcie 2014. Organizacja i marketing imprez sportowych, red. K. Nessel, E. Wszendybył-Skulska. Kraków: Katedra Zarządzania w Turystyce Uniwersytetu Jagiellońskiego, 99–116.
Kucia, M., Wilczyńska, B. 2014. „Antysemityzm stadionowy. Analiza i interpretacja zjawiska”. Media i Społeczeństwo 4: 171–200.
Kuczmera, D. 2019. „ŁKS - serce sportu Łodzi. Tak pisał Przegląd Sportowy nr 23 z 11 czerwca 1927 roku.”. https://dzienniklodzki.pl/lks-serce-sportu-lodzi-tak-pisal-przeglad-sportowy-nr-23-z-11-czerwca-1927-roku/ar/13977869 (18 stycznia 2023).
Peisert, M. 2004. Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Puzynina, J. 1992. Język wartości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rutkowski, M. 2007. Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Sikora, K. 2019. „Żydy i psy w stadionowym języku nienawiści”. LingVaria XIV, 1 (27): 79–89.
SJP PWN – Słownik języka polskiego PWN. https://sjp.pwn.pl. (18 stycznia 2023).
SS – Słownik slangu Miejski.pl. https://www.miejski.pl. (18 stycznia 2023).
Straś, E. 2001. „Peryfrazy w środkach masowego przekazu (na materiale prasy polskiej i rosyjskiej)”. W Konfrontacje języków słowiańskich na poziomie leksyki, słowotwórstwa i składni, red. P. Czerwiński przy współpr. M. Borek. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 102–110.
Zdunkiewicz-Jedynak, D. 2021, „Żydki, gudłaje, parchy i inne wyrazy haniebne. Antysemityzm odciśnięty w dawnej i współczesnej leksyce polskiej”. Poradnik Językowy 10: 51–55.