Między grzecznością językową a perswazją. Leksykalne środki wyrazu w listach otwartych we współczesnym języku chińskim

Abstrakt

Tematem artykułu jest słownictwo we współczesnym języku chińskim zastosowane w listach otwartych o charakterze dyrektywnym. Ta szczególna wypowiedź pisemna pozbawiona jest dialogowości, choć podlega konwencjom epistolarnym. Skierowana do adresata i intencjonalnie udostępniona szerszemu gronu odbiorców jest nie tylko narzędziem komunikacji, ale też językowym działaniem, którego celem jest poruszenie w przestrzeni publicznej kwestii społecznych i zaktywizowanie decydentów – często adresatów – i/lub społeczności. Zbadano 33 listy z ChRL, Tajwanu i Hongkongu, wykazujące dyrektywny charakter. W zakresie przyjętych norm zachowań językowych zwrócono uwagę na formy grzecznościowe, nacechowanie leksemów i fraz wywierające pośredni wpływ na zachowanie odbiorcy oraz bezpośredni charakter wywierania nacisku w działaniach perswazyjnych. Przeanalizowano stałe człony listów, tj. inicjalny i finalny oraz treść listów pod kątem środków leksykalnych i leksykalno-syntaktycznych w języku chińskim, poszukując w nich grzeczności językowej, honoryfikatywności i dyrektywności. Wśród leksemów znalazły się zaimki osobowe umniejszające nadawcę i wywyższające odbiorcę, honoryfikatywny klasyfikator osobowy i zaimek upowszechniający nacechowany honoryfikatywnie. Kluczową rolę w wyrażaniu dyrektywności okazały się mieć czasowniki o różnym stopniu oddziaływania na odbiorców, poprzez wyrażanie nadziei, oczekiwania, prośby, przymusu lub podziękowania oraz czasowniki posiłkowe i grupy wyrazowe – wszystkie w sugestywnym tonie. Analiza jakościowa, omówiona dla zaprezentowanych w artykule przykładowych fragmentów listów, pozwoliła (dla całego materiału) wyłonić leksemy i grupy wyrazowe, kształtujące dyrektywność w listach otwartych w granicach grzeczności i sugestywności. Przekroczenie granicy perswazji można przypisać jedynie grupie wyrazowej zakazu 不要 bùyào ‛nie (w trybie rozkazującym)’/‛nie wolno’. Formułowanie dyrektyw wymaga zatem kompetencji językowych nie tylko w zakresie konwencji grzeczności językowej, ale także dużego wyczucia nacechowania wyrazów honoryfikatywnością i sugestywnością.