Data Log
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Z badań nad wielojęzycznością indywidualną: zachowania językowe utrwalone w piśmiennictwie Bronisława Malinowskiego w perspektywie transkulturowej
Kontakt: Anna Mazur
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 37 Nr 1 (2023): Socjolingwistyka
Abstrakt
Temat artykułu wpisuje się w nurt badań nad dwujęzycznością i wielojęzycznością wybitnych nosicieli języka, w tym współtwórców życia kulturalnego czy naukowego, którzy funkcjonowali w rozmaitych społecznościach etnicznych, a zatem żyli w przestrzeni różnych języków i kultur. Praca dotyczy wielojęzyczności indywidualnej wybitnego antropologa Bronisława Malinowskiego w ujęciu dynamicznym. Badacz posługiwał się kilkoma kodami językowymi w trakcie życia, cztery z nich – polski, niemiecki, angielski i kiriwina – zostały utrwalone w jego wielojęzycznych tekstach reprezentujących gatunki dokumentu osobistego, tj. w Dzienniku w ścisłym znaczeniu tego wyrazu (opublikowanym w Polsce w 2002 roku) oraz listach do żony wydanych jako The Story of a Marriage: The Letters of Bronislaw Malinowski and Elsie Masson. Teksty te są źródłem wiedzy o antropologu jako osobie wielojęzycznej, która korzystała jednocześnie z kilku języków i kultur, tworząc swoje pisma. Celem niniejszej pracy jest wstępna rekonstrukcja biografii językowej antropologa, prześledzenie zachowań językowych badacza, które zostały utrwalone w jego tekstach pod postacią wykładników transkodowych, tj. przełączania kodów (code switching), mieszania kodów (code mixing) oraz interferencji, a także wskazanie w dokumentach osobistych na miejsca potwierdzające transkulturowy wymiar tych zachowań (transfer, wymiana, tłumaczenie i przeformułowanie elementów pochodzących z jednego języka na segmenty z kolejnych języków). W badaniach nad wielojęzycznością indywidualną Bronisława Malinowskiego zastosowano paradygmat humanistyczny i podejście antropologiczne, a do opisu jego zachowań językowych jako multilingwisty – pojęcie transkulturowości w ujęciu Wolfganga Welscha. W artykule wyeksponowane zostały trzy wymiary wielojęzyczności indywidualnej: biografia językowa osoby wielojęzycznej, jej wielojęzyczne teksty, a także konteksty kulturowe, w których powstały badane dokumenty osobiste. W zależności od kontekstu kulturowego antropolog odwoływał się do różnych konceptów zaczerpniętych z poznanych języków i kultur, swobodnie je mieszał i zestawiał ze sobą. Tworzył w ten sposób transkulturowe sieci znaczeniowe, które zostały odzwierciedlone w tekstach, ubogacając je na wielu płaszczyznach.
Słowa kluczowe
- Bartmiński, J. 2016. „O aktualnych zadaniach etnolingwistyki”. Etnolingwistyka 28: 7–29.
- Cenoz, J. 2013. „Defining Multilingualism”, Annual Review of Applied Linguistics 33: 3–18.
- Chłopek, Z. 2011. Nabywanie języków trzecich i kolejnych oraz wielojęzyczność. Aspekty psycholingwistyczne (i inne), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
- Chruszczewski, P. 2016. „Podstawowe problemy językoznawstwa antropologicznego”. Półrocznik Językoznawczy Tertium. Tertium Linguistic Journal 1-2(1), 61–73.
- Ciostek, A. 2015. „Wielojęzyczność w Unii Europejskiej”. Języki Obce w Szkole 2: 109–114.
- ESOKJ. 2003. Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, red. D. Coste, B. North, J. Sheils, i J. Trim. Warszawa: Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.
- Firth, R. 1981. „Bronislaw Malinowski”. W Totems and Teachers: Key Figures in the History of Anthropology, red. S. Silverman. New York: Columbia University Press, 75–101.
- Gerould, D. 2000, „Chronology. Stanisław Ignacy Witkiewicz and Bronisław Malinowski”. Konteksty 1-4: 24–35.
- Grosjean, F. 2007. „Mieszanie, przetwarzanie językowe – problemy, wyniki i modele”, tłum. J. Suchecki. W Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, red. I. Kurcz. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 311–339.
- Grosjean, F. 1985. „The bilingual as a competent but specific speaker-hearer”. Journal of Multilingual and Multicultural Development 6: 467–477.
- Hamers J.F., i M.H.A. Blanc. 1989. Bilinguality and Bilingualism, Cambridge: Cambridge University Press.
- Herdina, P., i U. Jessner. 2002. A Dynamic Model of Multilingualism. Perspectives of Change in Psycholinguistics. Clevedon: Multilingual Matters.
- Kaźmierska, K. 2013. „Badania biograficzne w naukach społecznych”. Przegląd Socjologii Jakościowej 9/4: 6–10.
- Kiklewicz, A. 2011. „Profilowanie kontekstu w paradygmatach językoznawstwa”. W Metodologie językoznawstwa. Od genu języka do dyskursu, red. P. Stalmaszczyk. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 83–110.
- Kubica, G. 2008. „Wstęp”. W Dziennik w ścisłym znaczeniu tego wyrazu, B. Malinowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 5–36.
- Kubica-Klyszcz, G., oprac. 1985. „Listy Bronisława Malinowskiego”. W Antropologia społeczna Bronisława Malinowskiego, red. M. Flis, A.K. Paluch. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 253–300.
- Kubica-Klyszcz, G. 1982. „Bronisław Malinowski – szkic biograficzny”. Lud 66: 62–99.
- Leoński, J. 1995. „Historia wykorzystywania dokumentów osobistych w socjologii”. Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 2: 123–128.
- Li, W. 2008. „Research Perspectives on Bilingualism and Multilingualism”, W The Blackwell Handbook of Research Methods on Bilingualism and Multilingualism, red. W. Li, i M. Moyer. Oxford: Blackwell, 3–17.
- Ligara, B. 2018. „Badania bilingwizmu (i wielojęzyczności) wybitnych nosicieli języka w przestrzeni języka polskiego: nowa subdomena historii języka?”. W Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, red. M. Pastuch, i M. Siuciak. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 97–108.
- Ligara, B. 2014a. „Bilingwizm w tekście zapisany. Część I. Status lingwistyczny. Paradygmaty badawcze”, LingVaria 1 (17): 149–167.
- Ligara, B. 2014b. „Bilingwizm w tekście zapisany. Część II. Wykładniki transkodowe. Gatunki”, LingVaria 2 (18): 131–174.
- Ligara, B. 2011. „Dwujęzyczność twórców literatury polskiej jako problem badawczy historii języka”. LingVaria 1 (11): 165–176.
- Ligara, B. 2010. „Bilingwizm polsko-francuski Adama Mickiewicza. W stronę antropologii lingwistycznej”. LingVaria 2 (10): 141–169.
- Lüdi, G., i B. Py. 2009. „To be or not to be… a plurilingual speaker”. International Journal of Multilingualism 6: 154–167.
- Majewicz, A.F. 1989. Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Malinowski, B. [1935] 2002a. Coral Gardens and Their Magic. The Description of Gardening. T. 1, London: Routledge.
- Malinowski, B. [1935] 2002b. Coral Gardens and Their Magic. The Language and Magic of Gardening. T. 2, London: Routledge.
- Malinowski, B. 1987. Argonauci zachodniego Pacyfiku, tłum. B. Olszewska-Dioniziak, i S. Szynkiewicz, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Malinowski, B. [1922] 1966. Argonauts of the Western Pacific. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
- Mazur, A. 2019. „Wielojęzyczność indywidualna jako problem badawczy lingwistyki. Przypadek Bronisława Malinowskiego”. LingVaria 1 (27): 377–388.
- Miodunka, W.T. 2016. „Biografia językowa jako jedna z metod badania dwujęzyczności”. W Bilingwizm polsko-obcy dziś. Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, red. R. Dębski, W.T. Miodunka, Kraków: Księgarnia Akademicka, 49–87.
- Miodunka, W.T. 2014. „Dwujęzyczność polsko-obca w Polsce i poza jej granicami. Rozwój i perspektywy badań”. LingVaria 1 (17): 199–226.
- Pisarkowa, K. 2000. Językoznawstwo Bronisława Malinowskiego, t. 2, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
- Senft, G. 1997. „Bronislaw Kasper Malinowski”. W Handbook of Pragmatics, red. J. Verschueren, J.O. Östman, J. Blommaert, i C. Bulcaen. Amsterdam: John Benjamins, 1–20.
- Sochacka, S., oprac. 1975. Listy Lucjana Malinowskiego do Jarosława Golla. Przyczynek do polsko-czeskich kontaktów naukowo-kulturalnych w drugiej połowie XIX wieku. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu.
- Szczerbowski, T. 2021. „Kulturowe podejście do kontaktów językowych”, Annales Universitas Paedagogicae Cracoviensis. Studia Russologica 14: 133–145.
- Szczerbowski, T. 2002. Kiriwina. Język Wysp Trobrianda. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
- Truszkowski, W. 1986. „Jak Bronisław Malinowski został ocalony dla nauki”. Etnografia Polska 1: 43–49.
- Wayne, H. 2000a. „Długa droga do Polski”, tłum. Grażyna Kubica. Konteksty 1–4: 20–23.
- Wayne, H. 2000b. „Bronisław Malinowski: Wpływ kobiet na jego życie i dzieło”, tłum. Grażyna Kubica. Konteksty 1–4: 36–51.
- Welsch, W. 1998. „Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury”. W Filozoficzne konteksty koncepcji rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha, red. R. Kubicki. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora, 195–222.
- Wierzbicka, A. 1997. „Moje podwójne życie: dwa języki, dwie kultury, dwa światy”. Teksty Drugie 3: 73–93.
- Young, M.W. 2008. Bronisław Malinowski. Odyseja antropologa 1884–1920, tłum. Piotr Szymor. Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl.
- ŹRÓDŁA/SOURCES:
- Malinowski, B. 2008. Dziennik w ścisłym znaczeniu tego wyrazu. wyd. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
- Wayne, H., red. [1995] 2002. The Story of a Marriage. The Letters of Bronislaw Malinowski and Elsie Masson, t. 2, London: Routledge.
Referencje
Bartmiński, J. 2016. „O aktualnych zadaniach etnolingwistyki”. Etnolingwistyka 28: 7–29.
Cenoz, J. 2013. „Defining Multilingualism”, Annual Review of Applied Linguistics 33: 3–18.
Chłopek, Z. 2011. Nabywanie języków trzecich i kolejnych oraz wielojęzyczność. Aspekty psycholingwistyczne (i inne), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Chruszczewski, P. 2016. „Podstawowe problemy językoznawstwa antropologicznego”. Półrocznik Językoznawczy Tertium. Tertium Linguistic Journal 1-2(1), 61–73.
Ciostek, A. 2015. „Wielojęzyczność w Unii Europejskiej”. Języki Obce w Szkole 2: 109–114.
ESOKJ. 2003. Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, red. D. Coste, B. North, J. Sheils, i J. Trim. Warszawa: Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.
Firth, R. 1981. „Bronislaw Malinowski”. W Totems and Teachers: Key Figures in the History of Anthropology, red. S. Silverman. New York: Columbia University Press, 75–101.
Gerould, D. 2000, „Chronology. Stanisław Ignacy Witkiewicz and Bronisław Malinowski”. Konteksty 1-4: 24–35.
Grosjean, F. 2007. „Mieszanie, przetwarzanie językowe – problemy, wyniki i modele”, tłum. J. Suchecki. W Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, red. I. Kurcz. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 311–339.
Grosjean, F. 1985. „The bilingual as a competent but specific speaker-hearer”. Journal of Multilingual and Multicultural Development 6: 467–477.
Hamers J.F., i M.H.A. Blanc. 1989. Bilinguality and Bilingualism, Cambridge: Cambridge University Press.
Herdina, P., i U. Jessner. 2002. A Dynamic Model of Multilingualism. Perspectives of Change in Psycholinguistics. Clevedon: Multilingual Matters.
Kaźmierska, K. 2013. „Badania biograficzne w naukach społecznych”. Przegląd Socjologii Jakościowej 9/4: 6–10.
Kiklewicz, A. 2011. „Profilowanie kontekstu w paradygmatach językoznawstwa”. W Metodologie językoznawstwa. Od genu języka do dyskursu, red. P. Stalmaszczyk. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 83–110.
Kubica, G. 2008. „Wstęp”. W Dziennik w ścisłym znaczeniu tego wyrazu, B. Malinowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 5–36.
Kubica-Klyszcz, G., oprac. 1985. „Listy Bronisława Malinowskiego”. W Antropologia społeczna Bronisława Malinowskiego, red. M. Flis, A.K. Paluch. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 253–300.
Kubica-Klyszcz, G. 1982. „Bronisław Malinowski – szkic biograficzny”. Lud 66: 62–99.
Leoński, J. 1995. „Historia wykorzystywania dokumentów osobistych w socjologii”. Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 2: 123–128.
Li, W. 2008. „Research Perspectives on Bilingualism and Multilingualism”, W The Blackwell Handbook of Research Methods on Bilingualism and Multilingualism, red. W. Li, i M. Moyer. Oxford: Blackwell, 3–17.
Ligara, B. 2018. „Badania bilingwizmu (i wielojęzyczności) wybitnych nosicieli języka w przestrzeni języka polskiego: nowa subdomena historii języka?”. W Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, red. M. Pastuch, i M. Siuciak. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 97–108.
Ligara, B. 2014a. „Bilingwizm w tekście zapisany. Część I. Status lingwistyczny. Paradygmaty badawcze”, LingVaria 1 (17): 149–167.
Ligara, B. 2014b. „Bilingwizm w tekście zapisany. Część II. Wykładniki transkodowe. Gatunki”, LingVaria 2 (18): 131–174.
Ligara, B. 2011. „Dwujęzyczność twórców literatury polskiej jako problem badawczy historii języka”. LingVaria 1 (11): 165–176.
Ligara, B. 2010. „Bilingwizm polsko-francuski Adama Mickiewicza. W stronę antropologii lingwistycznej”. LingVaria 2 (10): 141–169.
Lüdi, G., i B. Py. 2009. „To be or not to be… a plurilingual speaker”. International Journal of Multilingualism 6: 154–167.
Majewicz, A.F. 1989. Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Malinowski, B. [1935] 2002a. Coral Gardens and Their Magic. The Description of Gardening. T. 1, London: Routledge.
Malinowski, B. [1935] 2002b. Coral Gardens and Their Magic. The Language and Magic of Gardening. T. 2, London: Routledge.
Malinowski, B. 1987. Argonauci zachodniego Pacyfiku, tłum. B. Olszewska-Dioniziak, i S. Szynkiewicz, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Malinowski, B. [1922] 1966. Argonauts of the Western Pacific. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
Mazur, A. 2019. „Wielojęzyczność indywidualna jako problem badawczy lingwistyki. Przypadek Bronisława Malinowskiego”. LingVaria 1 (27): 377–388.
Miodunka, W.T. 2016. „Biografia językowa jako jedna z metod badania dwujęzyczności”. W Bilingwizm polsko-obcy dziś. Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, red. R. Dębski, W.T. Miodunka, Kraków: Księgarnia Akademicka, 49–87.
Miodunka, W.T. 2014. „Dwujęzyczność polsko-obca w Polsce i poza jej granicami. Rozwój i perspektywy badań”. LingVaria 1 (17): 199–226.
Pisarkowa, K. 2000. Językoznawstwo Bronisława Malinowskiego, t. 2, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Senft, G. 1997. „Bronislaw Kasper Malinowski”. W Handbook of Pragmatics, red. J. Verschueren, J.O. Östman, J. Blommaert, i C. Bulcaen. Amsterdam: John Benjamins, 1–20.
Sochacka, S., oprac. 1975. Listy Lucjana Malinowskiego do Jarosława Golla. Przyczynek do polsko-czeskich kontaktów naukowo-kulturalnych w drugiej połowie XIX wieku. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu.
Szczerbowski, T. 2021. „Kulturowe podejście do kontaktów językowych”, Annales Universitas Paedagogicae Cracoviensis. Studia Russologica 14: 133–145.
Szczerbowski, T. 2002. Kiriwina. Język Wysp Trobrianda. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Truszkowski, W. 1986. „Jak Bronisław Malinowski został ocalony dla nauki”. Etnografia Polska 1: 43–49.
Wayne, H. 2000a. „Długa droga do Polski”, tłum. Grażyna Kubica. Konteksty 1–4: 20–23.
Wayne, H. 2000b. „Bronisław Malinowski: Wpływ kobiet na jego życie i dzieło”, tłum. Grażyna Kubica. Konteksty 1–4: 36–51.
Welsch, W. 1998. „Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury”. W Filozoficzne konteksty koncepcji rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha, red. R. Kubicki. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora, 195–222.
Wierzbicka, A. 1997. „Moje podwójne życie: dwa języki, dwie kultury, dwa światy”. Teksty Drugie 3: 73–93.
Young, M.W. 2008. Bronisław Malinowski. Odyseja antropologa 1884–1920, tłum. Piotr Szymor. Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl.
ŹRÓDŁA/SOURCES:
Malinowski, B. 2008. Dziennik w ścisłym znaczeniu tego wyrazu. wyd. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Wayne, H., red. [1995] 2002. The Story of a Marriage. The Letters of Bronislaw Malinowski and Elsie Masson, t. 2, London: Routledge.