Numer

Tom 29 (2015): Socjolingwistyka

Data Log

Przesłane
5.12.2019
Opublikowane
5.12.2015

Język migowy w perspektywie socjolingwistycznej

https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.29.4
Piotr Tomaszewski
Uniwersytet Warszawski, Warszawa
https://orcid.org/0000-0002-4083-067X
Tomasz Piekot
Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
https://orcid.org/0000-0002-3653-4907

SOCJOLINGWISTYKA, Tom 29 (2015): Socjolingwistyka

Abstrakt

Od roku 2011, czyli od czasu wejścia w życie ustawy o języku migowym2, wzrasta w Polsce zainteresowanie tą formą komunikacji nie tylko w instytucjach publicznych czy mediach, ale także w środowiskach na - ukowych. W Polsce nieliczne badania nad językiem migowym koncentrowały się dotąd na jego wymiarze gramatycznym. Niniejszy tekst jest próbą wyznaczenia nowej, socjolingwistycznej perspektywy badań języka migowego w Polsce. Z tego też powodu ma charakter przeglądowy. Autorzy — w odniesieniu do języka migowego — proponują cztery obszary badań socjolingwistycznych. Pierwszy to opis wariantów językowych (zwłaszcza fonologicznych i leksykalnych), drugi — to obserwacja życia wyrazów i zmian historycznych w obrębie migowej leksyki, trzeci — badanie kontaktów językowych, zwłaszcza kodów wchodzących w skład kontinuum migowego. Ostatnim obszarem godnym uwagi jest rekonstrukcja obecnych wśród głuchych Polaków postaw wobec języka migowego. Proponowany kierunek badań jest istotny zwłaszcza w świetle ogólnoświatowej tendencji do wymierania języków migowych (a więc i zanikania kultury) — głównie z powodów cywilizacyjnych.

Słowa kluczowe

język migowy warianty leksykalne historyczne zmiany słów migowych kontakty językowe postawy wobec języka sign language lexical variants historical changes in signed words language interactions language attitudes
Referencje
  1. Ann J. 2001: Bilingualism and language contact, [w:] C. Lucas (red.), The Sociolinguistics of Sign Language, Cambridge: Cambridge University Press, 33–60.
  2. Aramburo A.J. 1989: Sociolinguistic aspects of the black deaf, [w:] C. Lucas (red.), The Sociolinguistics of the Deaf Community, San Diego, CA: Academic Press, 103–119.
  3. Bailey R., Lucas C. 2011: Sign languages, [w:] R. Mesthrie (red.), The Cambridge Handbook of Sociolinguistics, Cambridge: Cambridge University Press, 83–102.
  4. Baker C. 2006: Foundations of Bilingual Education and Bilingualism, Fourth Edition, Multilingual Matters LTD.
  5. Battison R. 1974: Phonological deletion in ASL, Sign Language Studies 5, 1–19.
  6. Battison R. 1978: Lexical Borrowing in American Sign Language, Silver Spring, MD: Linstok Press.
  7. Bickerton D. 1984: The language bioprogram hypothesis, The Behavioral and Brain Sciences 7, 173–221.
  8. Bickerton D. 1990: Language and Species, Chicago: The University of Chicago Press.
  9. Bloomfield L. 1933: Language. New York: Holt, Rinehart and Winston.
  10. Burns S., Matthews P., Nolan-Conroy E. 2001: Language attitudes, [w:] C. Lucas (red.), The Sociolinguistics of Sign Language, Cambridge: Cambridge University Press, 181–216.
  11. Cichorska I. 2014: Postawy wobec języka u osób głuchych i słabosłyszących, Praca magisterska pod kierunkiem P. Tomaszewskiego. Pracownia Badań nad Polskim Językiem Migowym i Komunikowaniem się Głuchych, Wydział Psychologii UW, Warszawa.
  12. Coper R.L. 1989: Language Planning and Social Change, Cambridge: Cambridge University Press.
  13. Czajkowska-Kisil M. 2003: Język migowy w szkole, ale jaki? Nauczyciel w Świecie Ciszy 4, 54–59.
  14. Fabisiak S. 2010: Imitacyjność w polskim języku migowym, Poradnik Językowy 6, 62–79.
  15. Fabisiak S. 2010: Przejawy imitacyjności w systemie gramatycznym polskiego języka migowego, LingVaria 1 (9), 183–192.
  16. Farris M. 1994: Sign language research and Polish Sign Language, Lingua Posnaniensis 36, 13–36.
  17. Farris M. 1997: Sign language transcription and the structure of the syllable in sign language: An introduction, Lingua Posnaniensis 39, 7–24.
  18. Farris M. 1998: Models of person in sign languages, Lingua Posnaniensis 40, 47–59.
  19. Ferguson G. 2006: Language planning and Education, Edinburgh University Press.
  20. Film Transcript 2007, [w:] Through Deaf Eyes, http://www-tc.pbs.org/weta/throughdeafeyes/about/transcript.pdf [Published March 2007].
  21. Fischer S. 1978: Sign language and creoles, [w:] P. Siple (red.), Understanding Language Through Sign Language Research, New York: Academic Press, 309–331.
  22. Frishber g N. 1975: Arbitrariness and iconicity: historical change in American Sign Language, Language 51, 696–719.
  23. Grosjean F. 1982: Life with Two Languages. An Introduction to Bilingualism, Cambridge: Harvard University Press.
  24. Grzesiak I. 2007: Strukturalna klasyfikacja i systematyzacja znaków polskiego języka migowego dla potrzeb leksykografii dwujęzycznej, Olsztyn: Fundacja na Rzecz Osób Niesłyszących i Języka Migowego.
  25. Grzesiak I., Chrzanowska M. 2007: O znakach kierunkowych w polskim języku migowym, [w:] Grzesiak I. (red.), Język migowy we współczesnym szkolnictwie w Polsce i na świecie, Olsztyn: Fundacja na Rzecz Osób Niesłyszących i Języka Migowego, 46–61.
  26. Hendzel J.K. 1986: Słownik polskiego języka miganego, Olsztyn: Pojezierze.
  27. Hollak J., Jagodziński T. 1879: Słownik mimiczny dla głuchoniemych i osób z nimi styczność mających, Warszawa: Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych.
  28. Humphries T. 2008: Talking culture and culture talking, [w:] D. Bauman, L. Hirksen (red.), Open Your Eyes. Deaf Studies Talking, Minneapolis: University Of Minnesota Press, 35–41.
  29. Januszewicz M. 2014: Wyrażenia lokatywne i klasyfikatory w polskim języku migowym (PJM), [w:] Sak M. (red.), Deaf Studies w Polsce. Tom 1, Łódź: Polski Związek Głuchych Oddział Łódzki, 144–155.
  30. Johnson R.E., Erting C. 1989: Ethnicity and socialization in a classroom for deaf children, [w:] C. Lucas (red.), The Sociolinguistics of the Deaf Community, San Diego, CA: Academic Press, 41–84.
  31. Johnson R., Liddell S., Erting C. 1989: Unlocking the Curriculum: Principles for Achieving Access in Deaf Education, Gallaudet Research Institute Working Paper, Washington, DC: Gallaudet Research Institute.
  32. Johnston T.A. 2004: W(h)ither the deaf community? Population, genetics, and the future of Australian sign language, American Annals of the Deaf 148, 358–375.
  33. Johnston T.A., Schembri A. 2007: Australian Sign Language: An Introduction to Sign Language Linguistics, Cambridge: Cambridge University Press.
  34. Kannapell B. 1993: Language Choice — Identity Choice, Burtonsville, MD: Linstok Press, Inc.
  35. Kosecki K. 2008: Metaphorical aspects of selected signs in Polish Sign Language, Linguistica Silesiana 29, 67–74.
  36. Kurcz I. 2000: Psychologia języka i komunikacji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
  37. Leeson L., Saeed J.I. 2012: Irish Sign Language. A Cognitive Linguistic Account, Edinburgh: Edinburgh University Press.
  38. Liddell S.K. 1980: American Sign Language syntax, The Hague: Mouton.
  39. Lucas C. 1995: Sociolinguistic variation in ASL: The case of DEAF, [w:] C. Lucas (red.), Sociolinguistics in Deaf Communities, Washington, D.C.: Gallaudet University Press, 3–25.
  40. Lucas C., Valli C. 1989: Language contact in the American Deaf Community, [w:] C. Lucas (red.), The Sociolinguistics of the Deaf Community, San Diego, CA: Academic Press, 11–40.
  41. Lucas C., Valli C. 1990: ASL, English, and contact signing, [w:] C. Lucas (red.), Sign Language Research: Theoretical Issues, Washington. D.C.: Gallaudet University Press, 288–307.
  42. Lucas C., Valli C. 1992: Language Contact in the American Deaf community, San Diego: Academic Press, Inc.
  43. Lucas C., B ayley R., Valli C. 2001: Sociolinguistic Variation in American Sign Language, Washington, DC: Gallaudet University Press.
  44. Lucas C., Bauley R., Valli C. 2003: What’s Your Sign for PIZZA? An Introduction in American Sign Language, Washington, D.C.: Gallaudet University Press.
  45. Lucas C., Bayley R. 2010: Variation in American Sign Language, [w:] D. Brentari (red.), Sign Languages, Cambridge: Cambridge University Press, 451–475.
  46. Łozińska S. 2012: Gramatyczne funkcje ruchu w polskim języku migowym (PJM), [w:] K. Lisczyk-Kubina, M. Maciołek (red.), Ruch w języku — język w ruchu, Katowice: Wydawnictwo Gnome, 89–97.
  47. McCaskill C., Lucas C., Bauley R., Hill J. 2011: The Hidden Treasure of Back ASL. Its History and Structure, Washington, D.C.: Gallaudet University Press.
  48. Meadow K.P. 1972: Sociolinguistics, sign language, and the deaf subculture, [w:] T.J. O’Rourke (red.), Psycholinguistics and Total Communication: The State of the Art, Washington, D.C.: American Annals of the Deaf, 19–33.
  49. Meier R.P. 1984: Sign as creole, Behavioral and Brain Sciences 7, 201–202.
  50. Meir I., Sandler W. 2008: A Language in Space. The Story of Israeli Sign Language, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
  51. Padden C. 1980: The deaf community and the culture of deaf people, [w:] C. Baker, R. Battison (red.), Sign Language and the Deaf Community, Silver Spring, MD: National Association of the Deaf, 89–103.
  52. Pietrzak W. 1994: Różne drogi poznawania języka przez dzieci z wada słuchu, [w:] S. Grabias (red.), Głuchota a język, Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 95–104.
  53. Polański K. 2003: Warianty językowe, [w:] K. Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Ossolineum, 630.
  54. Ramsey C.L. 1989: Language planning in deaf education, [w:] C. Lucas (red.), The Sociolinguistics of the Deaf Community, San Diego, CA: Academic Press, 123–145.
  55. Reagan T. 2001: Language planning and policy, [w:] C. Lucas (red.), The Sociolinguistics of Sign Language, Cambridge University Press, 145–180.
  56. Romanowska O. 2007: Regionalizmy w polskim języku migowym, [w:] E. Woźnicka (red.), Tożsamość społeczno-kulturowa głuchych, Łódź: Polski Związek Głuchych Oddział Łódzki, 79–91.
  57. Rutkowski P., Czajkowska-Kisil M. 2010: O kategorii zaimka osobowego w Polskim Języku Migowym (PJM), LingVaria 1(9), 65–77.
  58. Rutkowski P., Fabisiak S. 2011: Iconicity in Polish Sign Language, [w:] T. Dobrzyńska, R. Kuncheva (red.), Vision and Cognition: Literary, Linguistic and Cultural Aspects, Sofia: Bulgarian Academy of Sciences, 224–244.
  59. Rutkowski P., Łozińska S. 2011: O niedookreśloności semantycznej migowych predykatów klasyfi- katorowych, [w:] M. Bańko, D. Kopcińska (red.), Różne formy, różne treści, Warszawa: Wydział Polo- nistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 211–224.
  60. Rutkowski P., Łozińska S. (red.) 2014: Lingwistyka przestrzeni i ruchu. Komunikacja migowa a metody korpusowe, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
  61. Rutkowski P., Łozińska S., Filipczak J., Łacheta J., Mostowski P. 2014: Korpus polskiego języka migowego (PJM): założenia — procedury — metodologia, [w:] M. Sak (red.), Deaf Studies w Polsce. Tom 1, Łódź: Polski Związek Głuchych Oddział Łódzki, 118–226.
  62. Sandler W., Lillo-Martin D. 2006: Sign Language and Linguistics Universals. New York: Cambridge University Press.
  63. Schembri A., Johnston T. 2012: Sociolinguistic aspects of variation and change, [w:] R. Pfau, M. Steinbach, B. Woll (red.), Sign Language: An International Handbook, Berlin: Walter de Gruyter, 788–816.
  64. Schembri A., Johnston T. 2013: Sociolinguistic variation and change in sign languages, [w:] R. Bayley, R. Cameron, C. Lucas (red.), Oxford Handbook of Sociolinguistics, Oxford: Oxford University Press, 503–524.
  65. Senghas A., Coppola M. 2001: Children creating language: How Nicaraguan Sign Language acquired a spatial grammar, Psychological Science 12 (4), 323–328.
  66. Snow C.E. 2006: Dwujęzyczność i przyswajanie języka drugiego, [w:] J.B. Gleason, N.B. Ratner (red.), Psycholingwistyka, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 477–506.
  67. Stokoe W.C. 1960: Sign language structure: An outline of the visual communication system of the American deaf, Studies in Linguistics, Occasional Papers, No. 8, Buffalo, NY: University of Buffalo.
  68. Stokoe W.C. 1978: Sign Language Structure, Silver Spring, MD: Linstok Press.
  69. Stokoe W.C., Casterline D.C., Croneberg C.G. 1965: A Dictionary of American Sign Language on Linguistic Principles, Washington, D.C: Gallaudet College Press.
  70. Supalla T. 2008: Sign language archaeology: Integrating historical linguistics with fieldwork on young sign languages, [w:] R.M. de Quadros (red.), Sign Languages: Spinning and unraveling the past, present and future: Forty-five papers and three posters from the 9th Theoretical Issues in Sign Language Research Conference, Florianopolis, Brazil, December 2006 (TISLR9), Editora Arara Azul Petropolis/RJ Brazil, 575–583.
  71. Szczepankowski B. 2002: Język migowy w życiu osób niesłyszących, [w:] Z. Tarkowski, G. Jastrzębowska (red.), Człowiek wobec ograniczeń. Niepełnosprawność — komunikowanie — diagnoza — terapia, Lublin: Wydawnictwo Fundacji ORATOR, 109–131.
  72. Świdziński M. 1998: Bardzo wstępne uwagi o opisie gramatycznym polskiego języka migowego, Audiofonologia 12, 69–82.
  73. Świdziński M., Gałkowski T. (red.) 2003: Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących, Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
  74. Tomaszewski P. 2004: Polski Język Migowy: mity i fakty, Poradnik Językowy 6, 59–72.
  75. Tomaszewski P. 2005a: O niektórych elementach morfologii Polskiego Języka Migowego: złożenia, Poradnik Językowy 2, 59–75.
  76. Tomaszewski P. 2005b: O niektórych elementach morfologii Polskiego Języka Migowego: zapożyczenia, Poradnik Językowy 3, 44–62.
  77. Tomaszewski P. 2006: From iconicity to arbitrariness: How do gestures become signs in peer-group pidgin, Psychology of Language and Communication 10 (2), 27–59.
  78. Tomaszewski P. 2010: Fonologia wizualna polskiego języka migowego, Warszawa: Matrix.
  79. Tomaszewski P. 2011: Lingwistyczny opis struktury polskiego języka migowego, [w:] I. Kurcz, H. Okuniewska (red.), Język jako przedmiot badań psychologicznych. Psycholingwistyka ogólna i neurolingwistyka, Warszawa: SWPS Academica, 184–238.
  80. Tomaszewski P. 2015: Kształtowanie kompetencji socjokulturowej w nauczaniu polskiego języka migowego, [w:] P. Tomaszewski, K. Bargiel-Matuszewicz, E. Pisula (red.), Kulturowe i społeczne aspekty niepełnosprawności. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 21–40.
  81. Tomaszewski P., Rosik P. 2002: Czy polski język migowy jest prawdziwym językiem?, [w:] Z. Tarkowski, G. Jastrzębowska (red.), Człowiek wobec ograniczeń. Niepełnosprawność — komunikowanie — diagnoza — terapia, Lublin: Wydawnictwo Fundacji ORATOR, 133–165.
  82. Tomaszewski P., Gałkowski T., Rosik P. 2002: Nauczanie polskiego języka migowego jako obcego języka: Czy osoby słyszące mogą przyswoić język wizualny? Czasopismo Psychologiczne 8, 7–20.
  83. Tomaszewski P., Rosik P. 2007a: Sygnały niemanualne a zdania pojedyncze w Polskim Języku Migowym: Gramatyka twarzy, Poradnik Językowy 1, 33–49.
  84. Tomaszewski P., Rosik P. 2007b: Sygnały niemanualne a zdania złożone w Polskim Języku Migowym: Gramatyka twarzy, Poradnik Językowy 2, 64–80.
  85. Tomaszewski P., Farris M. 2010: Not by the hand alone: Functions of non-manual features in Polish Sign Language, [w:] B. Bokus (red.), Studies in the Psychology of Language and Communication, Warszawa: Matrix, 289–320.
  86. Tomaszewski P., Sak M. 2014: It is possible to educate deaf children bilingually in Poland?, [w:] M. Olpińska-Szkiełko, L. Bertelle (red.), Zweisprachigkeit und bilingualer Unterricht, Frankfurt: Peter Lang Edition, 129–149.
  87. Twardowska E. (red.) 2008: Stan badań nad polskim językiem migowym, Łódź: Polski Związek Głuchych Oddział Łódzki.
  88. Valli C., Lucas C. 2005: Linguistic of American Sign Language: An introduction. Fourth edition, Washington D.C.: Gallaudet University Press.
  89. Wilczyńska W., Górecka J., Mosorka E., Nowicka A., Skrivánek H., Wojciechowska B. 2007: Wielojęzyczność a wykorzystanie różnorodności kontekstów europejskich w nauczaniu szkolnym. Wyniki badań w dzielnicy Grunwald w Poznaniu oraz w powiecie słubickim na tle innych okręgów europejskich, Poznań: Wydział Neofilologii UAM.
  90. Wojda P. 1999: Język migowy — „spojrzenie od wewnątrz”, [w: ] J. Kobosko (red.), Moje dziecko źle słyszy: Materiały dla rodziców dzieci z wadą słuchu, Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Człowiek–Człowiekowi”, 166–171.
  91. Wojda P. 2010: Transmission of Polish sign systems, [w:] D. Brentari (red.), Sign Languages, Cambridge: Cambridge University Press, 131–147.
Read More
Biografie autora nie są dostępne.
Pobierz PDF
PDF
Statystyki
Przeczytano : 954 Pobrano: 612

Downloads

Download data is not yet available.