Gwara śląska jako tworzywo językowe „tłumaczeń” literatury światowej
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 30 (2016): Socjolingwistyka
Abstrakt
Celem artykułu jest pokazanie sposobu, w jaki gwara śląska funkcjonuje w przekładzie. Zjawisko jest istotne przede wszystkim ze względu na coraz większą popularność tego typu prób literackich. Ważne są także cele przyświecające „tłumaczom”, którzy chcą udowodnić, że gwara śląska może być tworzywem dzieła literackiego, także przekładu. Ogromne znaczenie ma to dla badań lingwistycznych także dlatego, że gwara jest mówioną odmianą języka, nieskodyfikowaną, a jednak podejmowane są próby jej zapisu. Analiza kilku tekstów powstałych w ciągu ostatnich kilkunastu lat pokazuje, że nie sposób mówić w ich przypadku o „tłumaczeniach”, a jedynie o „stylizacji”. Użycie codziennej mowy Ślązaków jako języka przekładów bawi i narusza zasadę stosowności.
Słowa kluczowe
- Adamus et alt. 2010: Gōrnoślōnski ślabikǒrz, Chorzów: Pro Loquela Silesiana.
- Cząstka-Szymon 2013: Opinia o projekcie zmiany Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw, LingVaria 1 (15), 185‒197.
- Czesak A. et alt. [s.a.]: Uwagi o współczesnych przekładach Biblii, [w:] Rada Języka Polskiego, http://www.rjp.pan.pl/index.php [22.04.2016].
- Dejna K. 1973: Dialekty polskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- Długosz P., Szyma R. 2013: Słowo wstępu, [w:] Ajschylos, Prōmytojs przibity, [e-book], tłum. Z. Kadłubek, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 2).
- Furdal A. 2002: Dialekt czy język — problem nie tylko lingwistyczny, [w:] J. Okoniowa, B. Dunaj (red.), Studia Dialektologiczne II, Kraków: Wydawnictwo IJP PAN, 37‒41.
- Grynicz B., Roczniok A. 2010: Ślabikorz ABC. Buch szrajbniōny podug programa piyrwyj klasy podstawōwki, Zabrze: Narodowa Oficyna Śląska.
- jm, pap 2013: „Już damfmaszyna stoi na glajzach”. Tuwim po śląsku, [w:] Katowice.wyborcza.pl, 24.11.2013, http://katowice.wyborcza.pl/katowice/1,35063,15007488,_Juz_damfmaszyna_stoi_na_glajzach___Tuwim_po_slasku.html [08.06.2015].
- Kadłubek Z. 2013: Od tłumacza, [w:] Ajschylos, Prōmytojs przibity, [e-book], tłum. Z. Kadłubek, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 2).
- Kadłubek Z. 2014: O, literaturo!, [w:] Dante i inksi, tłum. M. Syniawa, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, 161–167 (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 3).
- Karaś D. 2013: „W scanie taczi knypsk sztoporczi”. Przetłumaczyli na kaszubski i śląski bardzo znane wiersze..., [w:] Trojmiasto.wyborcza.pl, 19.11.2013, http://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/1,35636,14957822,_W_scanie_taczi_knypsk_sztoporczi___Przetlumaczyli.html [29.12.2015].
- Karaś H. 2010: Gwary polskie. Przewodnik multimedialny, http://www.dialektologia.uw.edu.pl [22.04.2016].
- Karpeta A. 2014: Brzechwa dlo dziecek, Nowiny 10.12.2014, http://www.nowiny.rybnik.pl/artykul,36726,brzechwa-dlo-dziecek.html [29.12.2015]..
- Kunce A. 2013: Piszemy i tłumaczymy tak, jak żyjemy, [w:] Ajschylos, Prōmytojs przibity, [e-book], tłum. Z. Kadłubek, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 2).
- Lubaś W. 1998: Czy powstanie śląski język literacki?, Język Polski LXXVIII, 49‒56.
- Siuciak M. 2012, Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski?, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 19 (39), z. 2, 31‒44.
- Syniawa M. 2010: Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli abo lekcyje ślōnskij gŏdki, Chorzów: Pro Loquela Silesiana.
- Syniawa M. 2014: Ȏd tumacza, [w:] Dante i inksi, tłum. M. Syniawa, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, 15–17 (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 3).
- Szołtysek M. 1999: Żywot Ślązoka poczciwego, Rybnik: Śląskie ABC.
- Szołtysek M. 2000: Biblia Ślązoka, Rybnik: Śląskie ABC.
- Wyderka B. 2004: Język, dialekt czy kreol?, [w:] Nikjowski L. M. (red.), Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 187‒215.
- Wyderka B. 2011: O konieczności nowej syntezy dziejów języków na Śląsku, [w:] Dunaj B., Rak M. (red.), Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy, Kraków: Księgarnia Akademicka, 387‒395.
- Zasada M. 2013: Prometeusz po śląsku. Prometeusz był Ślązakiem. Przibitym, [w:] Dziennikzachodni.pl, 11.11.2013, http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/1013457,prometeusz-po-slasku-prometeusz-bylslazakiem-przibitym,id,t.html [30.12.2015].
Referencje
Adamus et alt. 2010: Gōrnoślōnski ślabikǒrz, Chorzów: Pro Loquela Silesiana.
Cząstka-Szymon 2013: Opinia o projekcie zmiany Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw, LingVaria 1 (15), 185‒197.
Czesak A. et alt. [s.a.]: Uwagi o współczesnych przekładach Biblii, [w:] Rada Języka Polskiego, http://www.rjp.pan.pl/index.php [22.04.2016].
Dejna K. 1973: Dialekty polskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Długosz P., Szyma R. 2013: Słowo wstępu, [w:] Ajschylos, Prōmytojs przibity, [e-book], tłum. Z. Kadłubek, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 2).
Furdal A. 2002: Dialekt czy język — problem nie tylko lingwistyczny, [w:] J. Okoniowa, B. Dunaj (red.), Studia Dialektologiczne II, Kraków: Wydawnictwo IJP PAN, 37‒41.
Grynicz B., Roczniok A. 2010: Ślabikorz ABC. Buch szrajbniōny podug programa piyrwyj klasy podstawōwki, Zabrze: Narodowa Oficyna Śląska.
jm, pap 2013: „Już damfmaszyna stoi na glajzach”. Tuwim po śląsku, [w:] Katowice.wyborcza.pl, 24.11.2013, http://katowice.wyborcza.pl/katowice/1,35063,15007488,_Juz_damfmaszyna_stoi_na_glajzach___Tuwim_po_slasku.html [08.06.2015].
Kadłubek Z. 2013: Od tłumacza, [w:] Ajschylos, Prōmytojs przibity, [e-book], tłum. Z. Kadłubek, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 2).
Kadłubek Z. 2014: O, literaturo!, [w:] Dante i inksi, tłum. M. Syniawa, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, 161–167 (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 3).
Karaś D. 2013: „W scanie taczi knypsk sztoporczi”. Przetłumaczyli na kaszubski i śląski bardzo znane wiersze..., [w:] Trojmiasto.wyborcza.pl, 19.11.2013, http://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/1,35636,14957822,_W_scanie_taczi_knypsk_sztoporczi___Przetlumaczyli.html [29.12.2015].
Karaś H. 2010: Gwary polskie. Przewodnik multimedialny, http://www.dialektologia.uw.edu.pl [22.04.2016].
Karpeta A. 2014: Brzechwa dlo dziecek, Nowiny 10.12.2014, http://www.nowiny.rybnik.pl/artykul,36726,brzechwa-dlo-dziecek.html [29.12.2015]..
Kunce A. 2013: Piszemy i tłumaczymy tak, jak żyjemy, [w:] Ajschylos, Prōmytojs przibity, [e-book], tłum. Z. Kadłubek, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 2).
Lubaś W. 1998: Czy powstanie śląski język literacki?, Język Polski LXXVIII, 49‒56.
Siuciak M. 2012, Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski?, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 19 (39), z. 2, 31‒44.
Syniawa M. 2010: Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli abo lekcyje ślōnskij gŏdki, Chorzów: Pro Loquela Silesiana.
Syniawa M. 2014: Ȏd tumacza, [w:] Dante i inksi, tłum. M. Syniawa, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, 15–17 (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 3).
Szołtysek M. 1999: Żywot Ślązoka poczciwego, Rybnik: Śląskie ABC.
Szołtysek M. 2000: Biblia Ślązoka, Rybnik: Śląskie ABC.
Wyderka B. 2004: Język, dialekt czy kreol?, [w:] Nikjowski L. M. (red.), Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 187‒215.
Wyderka B. 2011: O konieczności nowej syntezy dziejów języków na Śląsku, [w:] Dunaj B., Rak M. (red.), Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy, Kraków: Księgarnia Akademicka, 387‒395.
Zasada M. 2013: Prometeusz po śląsku. Prometeusz był Ślązakiem. Przibitym, [w:] Dziennikzachodni.pl, 11.11.2013, http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/1013457,prometeusz-po-slasku-prometeusz-bylslazakiem-przibitym,id,t.html [30.12.2015].