Język pism kierowanych przez mieszkańców okolic Zakliczyna nad Dunajcem do instytucji gminnych
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 30 (2016): Socjolingwistyka
Abstrakt
Artykuł zawiera omówienie cech językowych pism o charakterze oficjalnym, kierowanych przez mieszkańców gminy Zakliczyn do Urzędu Miasta i Gminy Zakliczyn oraz do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie. Materiał badawczy obejmuje 528 dokumentów (podania, wnioski, prośby, skargi). Autorzy pism są słabo wykształceni, zwykle bezrobotni lub pracujący na roli i mają niskie kompetencje językowe, co odzwierciedla się w językowo-stylistycznej stronie ich tekstów. W pismach uwidaczniają się m.in. wpływy fonetyki polszczyzny ogólnej i gwar pogórskich oraz wpływy (głównie leksykalne) polszczyzny potocznej. Teksty utrwalają także karykaturalne cechy stylu urzędowego, który piszący próbują naśladować.
Słowa kluczowe
- AGP — Dejna K., Atlas gwar polskich, t. 1: Małopolska, Warszawa: Upowszechnianie Nauki — Oświata „UN-O”, 1998.
- Bartmiński J. 1993: Styl potoczny, [w:] Bartmiński J. (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 115–134.
- Duda H. 2009: Czy wymowa [‘na ka] tłumaczy się „nieregularnym rozwojem fonetycznym spowodowanym frekwencją”?, Kwartalnik Językoznawczy 1 http://www.kwartjez.amu.edu.pl/teksty/teksty2009_1_0/Duda.pdf [15.09.2015].
- Krawczyk-Tyrpa A. 2001: Tabu w dialektach polskich, Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.
- Kucharzyk R.: Miejsce dialektyzmów w języku potocznym (na przykładzie forów internetowych), Język Polski XCVI.
- Kurek H. 1985: Wymowa typu dugi, gupi itp. w Krakowie, Język Polski LXV, 345–349.
- MSGP — Wronicz J. (red.), Mały słownik gwar polskich, Kraków: Wydawnictwo Lexis, 2010.
- Okoniowa J. 1987: Polskie przyimki gwarowe. Znaczenie przestrzenne i czasowe, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo PAN.
- Ożóg K. 1993: Oficjalny i nieoficjalny wariant ustnej odmiany polszczyzny ogólnej, [w:] Bartmiński J. (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 97–99.
- Piechnik A. 2015: Gwara mówiona w pismach o charakterze oficjalnym (na przykładzie korespondencji do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie), Rozprawy Komisji Językowej ŁTN LXI, 175–184.
- Rak M. 2005: Słownik frazeologiczny gwary Dębna w Górach Świętokrzyskich, Kraków: Scriptum.
- SGPKarł — Karłowicz J., Słownik gwar polskich, t. I, A do E, Kraków: nakł. Akademii Umiejętności, 1900.
- SGPg — Wietrzyk A., Słownik gwary Pogórzan (z okolic Gorlic), red. B. Grabka, R. Kucharzyk, Kraków: Dom Wydawnictw Naukowych, 2011.
- SJPXVII–XVIII — Gruszczyński W. (red.), Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku PAN http://xvii-wiek.ijp-pan.krakow.pl/pan_klient/index.php?strona=haslo&id_hasla=28163&forma=SPADNIENIE#28163 [12.09.2015], 1996–.
- SJP PWN — Słownik języka polskiego PWN http://sjp.pwn.pl .
- SPP — Markowski A., Słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (wersja CD), 2004.
- SPJS — Sieradzka-Baziur B. (red.), Słownik pojęciowy języka staropolskiego http://spjs.ijp-pan.krakow.pl/haslo/index/15599/44612 [10.12.2015].
- Statystyczne Vademecum Samorządowca 2014 — http://krakow.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_malopolskie/portrety_gmin/powiat_tarnowski/zakliczyn.pdf [03.09.2015].
- Strutyński J. 2005: Gramatyka polska, Kraków: Wydawnictwo Tomasz Strutyński.
Referencje
AGP — Dejna K., Atlas gwar polskich, t. 1: Małopolska, Warszawa: Upowszechnianie Nauki — Oświata „UN-O”, 1998.
Bartmiński J. 1993: Styl potoczny, [w:] Bartmiński J. (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 115–134.
Duda H. 2009: Czy wymowa [‘na ka] tłumaczy się „nieregularnym rozwojem fonetycznym spowodowanym frekwencją”?, Kwartalnik Językoznawczy 1 http://www.kwartjez.amu.edu.pl/teksty/teksty2009_1_0/Duda.pdf [15.09.2015].
Krawczyk-Tyrpa A. 2001: Tabu w dialektach polskich, Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.
Kucharzyk R.: Miejsce dialektyzmów w języku potocznym (na przykładzie forów internetowych), Język Polski XCVI.
Kurek H. 1985: Wymowa typu dugi, gupi itp. w Krakowie, Język Polski LXV, 345–349.
MSGP — Wronicz J. (red.), Mały słownik gwar polskich, Kraków: Wydawnictwo Lexis, 2010.
Okoniowa J. 1987: Polskie przyimki gwarowe. Znaczenie przestrzenne i czasowe, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo PAN.
Ożóg K. 1993: Oficjalny i nieoficjalny wariant ustnej odmiany polszczyzny ogólnej, [w:] Bartmiński J. (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 97–99.
Piechnik A. 2015: Gwara mówiona w pismach o charakterze oficjalnym (na przykładzie korespondencji do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie), Rozprawy Komisji Językowej ŁTN LXI, 175–184.
Rak M. 2005: Słownik frazeologiczny gwary Dębna w Górach Świętokrzyskich, Kraków: Scriptum.
SGPKarł — Karłowicz J., Słownik gwar polskich, t. I, A do E, Kraków: nakł. Akademii Umiejętności, 1900.
SGPg — Wietrzyk A., Słownik gwary Pogórzan (z okolic Gorlic), red. B. Grabka, R. Kucharzyk, Kraków: Dom Wydawnictw Naukowych, 2011.
SJPXVII–XVIII — Gruszczyński W. (red.), Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku PAN http://xvii-wiek.ijp-pan.krakow.pl/pan_klient/index.php?strona=haslo&id_hasla=28163&forma=SPADNIENIE#28163 [12.09.2015], 1996–.
SJP PWN — Słownik języka polskiego PWN http://sjp.pwn.pl .
SPP — Markowski A., Słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (wersja CD), 2004.
SPJS — Sieradzka-Baziur B. (red.), Słownik pojęciowy języka staropolskiego http://spjs.ijp-pan.krakow.pl/haslo/index/15599/44612 [10.12.2015].
Statystyczne Vademecum Samorządowca 2014 — http://krakow.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_malopolskie/portrety_gmin/powiat_tarnowski/zakliczyn.pdf [03.09.2015].
Strutyński J. 2005: Gramatyka polska, Kraków: Wydawnictwo Tomasz Strutyński.